Quê Hương,Đất Nước,Lễ Hội,Di Tích, Thắng Cảnh, Thời Gian
Hàng năm cứ tháng tư mồng chín
Hội Gióng là nức tiếng khắp nơi
Nước Nam các tỉnh trong ngoài
Gần xa nô nức mọi người đến xem
Xã Phù Đổng sơn xuyên anh đục
Dãy núi Hằng, sông Đức tứ chung
Vườn hoa vạn cổ anh phong
Là nơi cố trạch, anh hùng giáng sinh
Ngôi miếu đền uy linh rạng rỡ
Đủ tứ thời hương lửa phụng thờ
Nguy nga lầu các sùng tu
Danh lam thắng cảnh từ xưa lưu truyền
Thánh chính vị ngự trên long giá
Địa thế bên giếng đá mắt rồng
Kiểu đền ngoại quốc, nội công
Trước hồ thủy tạ linh lung huy hoàng
Ngũ môn, lầu linh quang tuấn nhạc
Thạch long kiều thủy các chầu ra
Xung quanh cổ thụ rườm rà...
Lâu đài sầm uất thực là tối linh
Những ngày hội linh đình rước tế
Khách các nơi đến lễ rất đông
Trầm hương nghi ngút xa trông
Cuộn bay từng đám như rồng khói tuôn
Giữ thiên địa trường tồn bất diệt
Rõ “chí kim vi liệt” không sai
Vốn là hiển thánh trong ngoài
“Bách thần nguyên tự” rực trời uy nghi
“Đại nhi hóa” lưu kỳ phụng sự
“Thiên thượng thần” ba chữ môn lâu
Hội từ mồng một bắt đầu
Thi kèn thi trống mọi màu bách công
Ngày mồng năm tập trung phù giá
Như tập quân chuẩn bị chiến công
Chỉ huy xướng xuất tiên phong
Cờ nào đội ấy phân công chỉnh tề
Ngày mồng sáu hành nghi rước nước
Đôi chum ngô bày trước án son
Cửa đền Mẫu có giếng tròn
Rước từ giếng ấy nghiêm tôn về đền
Ngày mồng bảy thiên thanh minh tú
Sáng rước cờ, rước cỗ, rước văn
Trưa phù giá tập binh quân
Tập ngoài trong tế, suốt tuần tế trưa
Chiều phù giá đi đưa về đón
Đi khám đường kéo đến ải môn
Ba cây số Đổng Viên thôn
Xứ đồng cửa ải, tiếng còn lưu danh
Ngày mồng tám tuyển binh, kén tướng
Bày hai mươi tám tướng nữ nhân
Tướng nào là tướng giặc Ân
Cơ nào đội ấy, đai cân chỉnh tề
Ngày mồng chín hành nghi chính hội
Đúng buổi trưa kéo tới Đổng Viên
Roi rồng áo đỏ, áo đen
Hiệu cờ chiêng trống loa kèn nhạc âm
Hiệu hàng dăng trung quân tiểu cổ.
Phường ải Lao áo hổ đi theo
Là phường Tùng choặc cờ mao
Người bên Hội Xá năm nào cũng sang
Đoàn phù giá xếp hàng lần lượt
Vác biển cờ, tàn quạt tiêu dao
Người mang lồng mũ, áo bào
Vừa reo vừa chạy ào ào ầm vang
Xa nghe tiếng nhạc vàng rung động
Xướng suất cầm kẻng trống trong vòng
Xe long giá kéo thẳng dong
Đến nơi giá ngự hợp đồng phụng nghi
Các hiệu đi bao vi nữ tướng
Quay trở về bái vọng ngự tiền
Điểm ba tiếng trống tiên nghiêm
Nối theo chiêng trống nổi lên ba hồi
Mở miếu cờ tung trời đỏ chói
Ngũ sắc bay phấp phới bướm ra
Trên trời có đám mây sa
Hiệu cờ quỳ xuống phất ba ván liền
Gạt ba lần bắt đàn cướp chiếu
Phất cờ xong hội kéo về đền
Khao quân thưởng tướng yến diên
Phù giá xướng suất sân đền hạ công
Đang cuộc vui chưa xong tiệc yến
Lại vội vàng kéo đến Soi Bia
Hội bày như buổi ban trưa
Lại phất ba ván dựng cờ thành công
Hội kéo về vừa xong gần tối
Bắt giặc Ân rong ruổi theo sau
Bắt hai thủ tướng vào chầu
Tướng đốc, tướng ngựa hai đầu quân binh
Gươm thần đứng rạch phanh cưởi áo
Vung gươm lên gạt tháo mũ ra
Giả chặt đầu với lột da
Giả hình hai tướng ý là giặc tan.
Ngày mồng mười nghi loan rước tướng
Dâng vàng vào tiến cống xin hàng
Truyền cho các tướng tọa an
Ban cho tiệc yến hoàn toàn hồi quy
Ngày mười một hành nghi rước nước
Lại rước như kỳ trước nghiêm trang
Giặc Ân cờ trắng đầu hàng
Ngày mười hai hội biểu dương khám cờ
Ngày nào cũng tuồng ca vũ nhạc
Tối đuốc bông sáng quắc góc trời
Lại còn mở các trò vui
Sân cờ Đế Thích, đua tài vật thi
Các ông hiệu được đi phụng sự
Lòng trai thành ăn ngủ ở đền
Dãy nhà hiệu cạnh ba gian
Chỗ ngồi lịch sự bằng tiên trên trần
Khi hành hội đai cân áo mũ
Dàn hai bên có đủ gươm hèo
Roi rồng, tay thước, kiếm đeo
Hiệu cờ bốn lọng còn đều là hai
Hội Gióng này trưng bày buổi trước
Có giặc Ân chiếm nước Nam ta
Hùng Vương thứ sáu đời qua
Bốn ngàn năm kể hơn thừa đến nay
Thánh giúp nước ra tay giết giặc
Thanh gươm vàng, ngựa sắt, áo nhung
Lên ba tuổi, rõ anh hùng
Dẹp xong giặc biến lên không lạ thường
Linh sơn núi đằng không di tích
áp nhung treo, ngựa sắt, dấu tiên
Xã Phù Đổng dựng miếu đền
Hàng năm mở hội lưu truyền công ơn.
Tháng giêng ăn tết ở nhà (2)
Tháng hai rỗi rãi quay ra nuôi tằm.
Tháng ba đi bán vải thâm
Tháng tư đi gặt, tháng năm trở về.
Tháng sáu thiếp đi buôn bè
Tháng bảy, tháng tám trở về trồng ngô.
Chín mười cắt rạ đồng mùa
Một chạp vớ được anh đồ dài lưng.
Anh ăn rồi anh lại nằm
Làm cho thiếp phải quanh năm lo phiền.
Tháng Giêng là tháng ăn chơi (2)
Tháng hai trồng đậu, trồng khoai, trồng cà,
Tháng ba thì đậu đã già,
Ta đi, ta hái về nhà phơi khô,
Tháng tư đi tậu trâu bò,
Để cho ta lại làm mùa tháng năm
Sớm ngày đem lúa ra ngâm,
Bao giờ mọc mầm ta sẽ vớt ra
Gánh đi ta ném ruộng ta
Đến khi lên mạ, thì ta nhổ về
Lấy tiền mượn kẻ cấy thuê
Cấy xong rồi mới trở về nghỉ ngơi
Cỏ lúa dọn đã sạch rồi
Nước ruộng vơi mười, còn độ một hai
Ruộng thấp đóng một gàu giai
Ruộng cao thì phải đóng hai gàu sòng,
Chờ cho lúa có đòng đòng
Bấy giờ ta sẽ trả công cho người
Bao giờ cho đến tháng mười
Ta đem liềm hái ra ngoài ruộng ta,
Gặt hái ta đem về nhà
Phơi khô, quạt sạch ấy là xong công
Trời sinh ra ông tướng tài
Cờ bạc xóc đĩa dông dài cả đêm
Canh trước tướng hãy còn tiền
Canh sau thua hết ngồi bên lọ hồ)
Cái quay đi thò tay móc lọ
Cái ngoảnh lại giả bộ chín say
Còn tiền đánh cái cũng hay
Hết tiền đi ngủ lại hay giật mình
Tưởng sự tình bạc nầy hai sấp
Chẳng ai ngờ nó lại sấp ba
Báy giờ quan tướng thua ra
Áo quần cố hết trở ra mình trần
Về đến sân vạch quần bắt rận
Vợ ở nhà tức giận không cơm
Tướng vào tướng ngự ổ rơm
Thấy con kẹt cửa dọn cơm tướng mừng
Khi tướng đi cơm gà cá gỏi
Khi tướng về cơm thổi với khoai (*)
Tướng ngồi chép miệng thở dài
Bụng đói cật rét đánh hai bát liền
Ăn xong vợ nó nghiền nó chửi
Thừa cơm mà cho lão hủi nó ăn
Thừa quần thừa áo thừa khăn
Làm tao đi chuộc mấy lần mấy phen
Chẳng thà tao có đồng tiền
Tao vất xuống giếng tao liền thấy tăm
- Bạc thời canh đỏ canh đen
Nào ai có dại mang tiền vất đi
Ngày mai bu mầy thử đi
Xem bạc Tướng đánh vậy thì làm sao
Mở canh xóc đĩa được bao tiền đầy
Vợ tướng mới đội về ngay
Miệng cười hớn hở như cây sanh tiền
Về nhà đem ra đếm liền
Gọi con lấy lõi xỏ tiền cho tao
Thì thào mà cất tiền vào
Để ai bán ruộng cho tao tậu dần
Gà đâu con nhốt vào bu,
Bố có uống rượu thì mua mấy đồng.
Bấy giờ Tướng chúi ổ rơm
Chẳng dám hạch nước hạch cơm hạch trầu
Vợ thương chồng ra màu rét mướt
Đem tiền đi mà chuộc áo về
Từ rày tướng hẳn xin thề
Còn đi đánh bạc chẳng về chi đây
Vô đây, mời bạn vô đây
Vô đây bàn đặt ghế xây sẳn sàng
Tội chi đứng xá ngồi đàng
Sương sa muỗi cắn, cảm thương hàn ai nuôi?
Có khi tình tứ nhẳn gởi:
Ngó vô trong cối gạo này
Cả trai lực sĩ, cả gái thuyền quyên
Chắc tui nho nhỏ vô duyên
Không ai vô cầm chày giã gạo để kết nguyền trăm năm?
Em mở lời chào, chào nam, chào bắc, chưa chắc chào ai
Chào người cân lứa, chào kẻ vừa vai
Ai có ân thâm nghĩa trọng thì lắng tai nghe chào.
Lời chào bên nam thường nghịch ngợm hơn:
Tôi tới đây xin mở lời chào anh em trai quân tử
Chào chị em gái thục nữ thuyền quyên
Chào rồi lại hỏi thăm riêng
Em ham vui tới nhởi, hay băng miền tìm ai?
Thân em như hòn đá trên non
Nắng không phai mưa không lợt dạ hãy còn trơ trơ
Hay đâu mấy chú mi-nơ
Đút vô liều thuốc một giờ tan hoang
Đá lớn xây cống đá nhỏ đắp đàng
Kẻ qua người lại uổng thân nàng lắm nàng ơi?
