Home T́m Ca Dao Trang Chủ Toàn Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cách Sử Dụng
Dẫn Giải
Diêu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Quê
Cội Nguồn
Cổ Tích
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngôn Ngữ
Nhân Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Quán
Quê Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dân Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 
   

Vài nét về ḥ đối đáp ở Nam bộ xưa
Thứ bảy, 27/06/2009 (DBSCL)

BacKy54


Dấu ấn sông rạch đă đi vào tâm thức của người dân Nam bộ tự bao đời nay, gắn bó với bà con như máu với thịt. Đặc biệt trong văn hóa dân gian Nam bộ, sông rạch được xem như một yếu tố đặc trưng của văn hóa dân gian. Ḥ đối đáp ở Nam bộ là một trong những loại h́nh diễn xướng dân gian có gắn bó mật thiết với môi trường sông nước.

Ḥ đối đáp ở Nam Bộ ngoài việc diễn xướng trong quá tŕnh lao động mệt nhọc, gắn với đồng ruộng bao la, c̣n gắn với những ḍng sông mênh mông nước. Có thể nói, chính môi trường sông nước ở đây đă làm nảy sinh những câu ḥ, điệu hát trên sông. Nếu như thiên nhiên chung quanh con người là cội nguồn của những cảm xúc nghệ thuật, th́ sẽ không có ǵ là lạ khi ta thấy tần số xuất hiện rất cao của h́nh ảnh sông rạch, thuyền bè xuôi ngược với những bến, những vàm, những doi, những vịnh, những con nước lớn ṛng trong sáng tác dân gian, đặc biệt trong ca dao, trong ḥ đối đáp.

Ḥ đối đáp ở Nam Bộ cho ta nghe một làn điệu mênh mông, gợi nhớ những cánh đồng bát ngát, những ḍng sông phẳng lặng, dằng dặc. Người nông dân thường hát ḥ để gởi gắm tâm tư, t́nh cảm, để than thân trách phận và để vơi bớt nỗi nhọc nhằn nhưng cần cù lao động, yêu đồng ruộng và yêu cuộc sống quanh ḿnh. Ḥ đă ăn sâu vào huyết quản của người dân trên sông rạch thuở ấy:Chờ em cho măn kiếp chờ
Chờ cho rau muống lên bờ trổ bông.Khi nghe chàng trai cất lên câu ḥ, cô gái liền bẻ lại:Rau muống trổ bông lên bờ nó trổ
Ai biểu anh chờ mà anh kể công ơn.Khi cô gái cất tiếng ḥ: Khế với canh một ḷng chua xót

Mật với gừng một ngọt một cay

Ra về bỏ áo lại đây

Để khuya em đắp gió tây lạnh lùng.Chàng trai liền đáp trả:Có lạnh lùng lấy mùng mà đắp
Trả áo cho anh về đi học kẻo trưa.Chính những câu ḥ, điệu hát đó đă làm lay động ḷng người, giúp con người yêu mến thiên nhiên, cảnh vật, yêu quê hương đất nước và thêm yêu vùng đất thân thương ḿnh đang sống. Và cũng chính những câu giao duyên ấy đă làm nhịp cầu tri âm nối từ trái tim đến trái tim, t́nh yêu nảy nở cũng từ đó, thật lăng mạn và nên thơ.... Thấy em có cái g̣ má hồng hồng...

Phải chi em đừng mắc cỡ...

Đừng mắc cỡ, th́ anh xin bồng... em hôn...Khi nghe người con trai cất câu ḥ như vậy, người nữ liền ḥa theo:Chuyện vợ chồng đâu có khá bồn chồn...

Anh thương em nên dè dặt...

Chớ để thiên hạ đồn không hay...Một đêm trăng thật thơ mộng trên sông nước Nam Bộ. Cô gái lơi mái chèo cất giọng ḥ rơi, chàng trai chèo ghe ngang nghe được liền đáp lại. Hai người ḥ qua ḥ lại, chừng cảm mến nhau, anh con trai đi thẳng vào vấn đề hôn nhân, nhưng cô gái c̣n e ngại v́ c̣n chờ quyết định của mẹ cha:Đầu giồng có cây duối,

Cuối giồng có cây da,

Ngă ba đường cái có dây tơ hồng.

Con gái chưa chồng tấm ḷng hực hỡ!

Con trai chưa vợ ruột thắt như tranh!

Ngó lên mây trắng trời xanh,

Ai ai cũng vậy ưng anh cho rồi!Nghe chàng trai ngỏ ư, cô gái liền trả lời:Sông dài gió thoảng...

Em nghe mấy lời của anh than văn,

Trong dạ em thương cảm bớ chàng!

Phải chi em có quyền sắp đặt giang san,

Thời nợ duyên duyên nợ...

Em cũng chẳng để cho chàng đợi trông!Anh con trai tiếp lời:Gió thổi hiu hiu chín chiều ruột thắt,

Nh́n sao bên bắc, nước mắt chảy bên đông!

Ai xui chi cho vợ vợ với chồng chồng,

Biết đây với đó mà ông tơ hồng có xe?Nghe chàng trai than văn, cô gái liền trở giọng an ủi, đồng thời đưa ra một số nguyên nhân khiến cho cô không dám nhận lời chàng trai, mặc dù “t́nh trong như đă mặc ngoài c̣n e”:Giao ngôn chắc quá,

Em sợ má em rầy!

Câu tứ mă nan truy,

Em sợ d́ em giận!

Để em về nhà thưa lại,

Chừng cha má có đành.

Thời loan phụng,

Em sẽ với bạn lành bắt tay!Những câu ḥ vang măi, truyền tải những tâm tư, nỗi ḷng của những người lao động chân chất, hiền ḥa. Giọng ḥ Nam Bộ bay bổng, trải dài trên sông ḥa nhịp vào mái chèo khua nước, tạo nên một âm thanh sâu lắng, ngọt ngào.

Ngày xưa, trên các cánh đồng vào mùa cấy, những nam thanh nữ tú của miền thôn dă đă lao vào công việc mệt nhọc, để giải khuây họ cất lên những câu ḥ đối đáp, cũng là để bày tỏ, trang trải nỗi ḷng:

Em thấy anh ăn học mà cũng thông, lợi đây em hỏi mà cái khăn bàn lông mấy đường...

Em ơi, cái khăn bàn lông đây anh đội cũng thường, bây giờ nó cũ mà mấy đường anh cũng quên.

Hoặc một chiếc xuồng câu đang buông trôi trên ḍng nước, cảnh sắc thanh b́nh, ḍng sông yên ả, anh thanh niên trong bộ bà ba bạc màu cao hứng ngâm ngợi vài câu:Bớ chiếc ghe sau chèo mau anh đợi.
Kẻo giông khói đèn bờ bụi tối tăm.Tiếng ḥ ngân vang trên ḍng sông mênh mông nước, nghe sao êm ái, ngọt ngào, lại một chiếc ghe của cô gái chở hàng bông đi chợ từ xa chèo đến, nghe được câu ḥ của anh thanh niên, cô cũng liền cao hứng đáp lại:Bờ bụi tối tăm, anh quơ nhằm cái tộ bể
Cưới vợ có chửa về thổi lửa queo râu.***Ḥ đối đáp ở Nam Bộ là một nét sinh hoạt văn hóa tinh thần không thể thiếu của người dân nơi đây. H́nh thức diễn xướng dân gian này không những chỉ nhằm bộc lộ nỗi ḷng ḿnh với quê hương đất nước mà c̣n nhằm làm giảm bớt những gánh nặng nhọc nhằn trong cuộc sống lao động để mưu sinh, đồng thời nó cũng là cầu nối cho những đôi lứa yêu nhau, cùng nhau tạc dạ ghi ḷng, mong có một ngày được gá nghĩa trăm năm.


TRẦN KIỀU QUANG

 

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

  Hà Phương Hoài

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Hoàng Vân, Julia Nguyễn

Web Database

Nguyễn Hoàng Dũng
Xin vui ḷng liên lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những ǵ liên quan đến trang web nầy
Copyright © 2003 Trang Ca Dao và Tục Ngữ
Last modified: 10/19/17