Home T́m Ca Dao Trang Chủ Toàn Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cách Sử Dụng
Dẫn Giải
Diêu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Quê
Cội Nguồn
Cổ Tích
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngôn Ngữ
Nhân Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Quán
Quê Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dân Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 
   

TUYỂN TẬP VĂN CHƯƠNG NHI ĐỒNG - 1G

4.- ĐỜI SỐNG NÔNG NGHIỆP - CÁC TẬP TỤC CŨ

VĂN CHƯƠNG PHÚ LỤC CHẲNG HAY

Văn chương phú lục chẳng hay,
Trở về làng cũ, học cày cho xong.
Sớm ngày vác cuốc thăm đồng,
Hết nước th́ lấy gàu ṣng tát lên.
Hết mạ ta lại quảy thêm,
Hết lúa ta lại mang tiền đi đong.
Nữa mai lúa chín đầy đồng,
Gặp về đập sảy bơ công cấy cày.

LÀNG TA PHONG CẢNH HỮU T̀NH

Làng ta phong cảnh hữu t́nh,
Dân cư giang khúc như h́nh con long.
Nhờ trời hạ kế sang đông,
Làm nghề cày cấy vun trồng tốt tươi.
Vụ năm cho đến vụ mười,
Trong làng kẻ gái người trai đua nghề.
Trời ra: gắng, trời lặn: về,
Ngày ngày, tháng tháng nghiệp nghề truân chuyên.
(*)
Dưới dân họ, trên quan viên.
Công b́nh giữ mực cầm quyền cho thay.
Bây giờ gặp phải hội này,
Khi thời hạn hán, khi hay mưa dầm.
Khi thời gió băo ầm ầm,
Đồng điền lúa thóc mười phần được ba.
Lấy ǵ đăng nạp nữa mà,
Lấy ǵ công việc nước nhà cho đang.
Lấy ǵ sưu thuế phép thường,
Lấy ǵ bổ trợ đong lường làm ăn.
Trời làm khổ cực hại dân,
Trời làm mất mát có phần nào chăng.

(*) Truân chuyên: gian nan, vất vả.

KHÓ THAY CÔNG VIỆC NHÀ QUÊ

Khó thay công việc nhà quê,
Cùng năm khó nhọc dám hề khoan thai.
Tháng chạp thời mắc trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba cày vỡ ruộng ra,
Tháng tư bắc mạ thuận ḥa mọi nơi.
Tháng năm gặt hái vừa rồi,
Bước sang tháng sáu nước trôi đầy đồng.
Nhà nhà, vợ vợ, chồng chồng,
Đi làm ngoài đồng sá kể sớm trưa.
Tháng sáu, tháng bảy khi vừa,
Vun trồng giống lúa, bỏ chừa cỏ tranh.
Tháng tám lúa rỗ đă đành,
Tháng mười gặt hái cho nhanh kịp người.
Khó khăn làm mấy tháng trời,
Lại c̣n mưa nắng bất thời khổ trông.
Cắt rồi nộp thuế nhà công,
Từ rày mới được yên ḷng ấm no.

THÁNG CHẠP LÀ THÁNG TRỒNG KHOAI

Tháng chạp là tháng trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba cày vỡ ruộng ra,
Tháng tư làm mạ mưa sa đầy đồng.
Ai ai cùng vợ cùng chồng,
Chồng cày vợ cấy trong ḷng vui thay.
Tháng năm gặt hái đă xong,
Nhờ trời một mẫu năm nong thóc đầy.
Năm nong đầy em xay em giă,
Trấu ủ phân, cám bă nuôi heo.
Sang năm lúa tốt tiền nhiều,
Em đem đóng thuế, đóng sưu cho chồng.
Đói no có thiếp có chàng,
C̣n hơn chung đỉnh giàu sang một ḿnh.

Chú thích: Cả hai bài "Khó thay công việc nhà quê" và "Tháng chạp là tháng trồng khoai” đều nói lên những nỗi cực nhọc quanh năm của nhà nông. Thực là ăn nhịp với những câu ca dao khác:

Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hôi đổ xuống như mưa ruộng cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.

THÁNG GIÊNG LÀ THÁNG ĂN CHƠI

Tháng giêng là tháng ăn chơi,
Tháng hai trồng đậu, trồng khoai, trồng cà.
Tháng ba th́ đậu đă già,
Ta đi, ta hái về nhà phơi khô.
Tháng tư đi tậu trâu ḅ,
Để ta sắp sửa làm mùa tháng năm.
Sớm ngày đem lúa ra ngâm,
Bao giờ mọc mầm ta sẽ vớt ra.
Gánh đi, ta ném ruộng ta,
Đến khi nên mạ, th́ ta nhổ về.
Lấy tiền mượn kẻ cấy thuê,
Cấy xong rồi mới trở về nghỉ ngơi.
Cỏ lúa dọn đă sạch rồi,
Nước ruộng vơi mười, c̣n độ một hai.
Ruộng thấp đóng một gàu dai,
Ruộng cao th́ phải đóng hai gàu ṣng.
Chờ cho lúa có đ̣ng đ̣ng,
Bây giờ ta sẽ trả công cho người.
Bao giờ cho đến tháng mười,
Ta đem liềm hái ra ngoài ruộng ta.
Gặt hái ta đem về nhà,
Phơi khô quạt sạch ấy là xong công.

Chú thích: Bài này tuy cũng nói lên những cực nhọc quanh năm của nhà nông nhưng cũng c̣n được một tháng hưởng lạc: "Tháng giêng là tháng ăn chơi".

MỘT NĂM CHIA MƯỜI HAI KỲ

Một năm chia mười hai kỳ,
Thiếp ngồi, thiếp tính khó ǵ chẳng ra.
Tháng giêng ăn tết ở nhà,
Tháng hai rỗi răi quay ra nuôi tằm.
Tháng ba đi bán vải thâm,
Tháng tư đi gặt, tháng năm trở về.
Tháng sáu em đi buôn bè,
Tháng bảy, tháng tám trở về đong ngô.
Chín mười cắt rạ đồng mùa,
Một, chạp vớ được anh đồ dài lưng.
Anh ăn rồi anh lại nằm,
Làm cho thiếp phải quanh năm lo phiền.
Chẳng thà lấy chú lực điền,
Gạo bồ, thóc giống c̣n phiền nỗi chi.

Chũ thích: Đời sống người nhà quê trong bài này đă thấy thoải mái hơn t́nh cảnh tả trong bốn bài trước nhiều, v́ bên lợi tức công việc đồng ruộng c̣n thêm lợi tức những công việc phụ khác, chăm tằm, buôn vải, buôn bè. Đời sống luân lưu trong một năm như vậy vừa bớt vẻ cơ cực, vừa bớt vẻ nhàm chán của một công việc duy nhất.

THÁNG GIÊNG CHÂN BƯỚC ĐI CÀY

Tháng giêng chân bước đi cày,
Tháng hai văi lúa ngày ngày siêng năng.
Thuận mưa lúa tốt đằng đằng,
Tháng mười gặt lúa ta ăn đầy nhà.

THÁNG GIÊNG ĂN TẾT Ở NHÀ

Tháng giêng ăn tết ở nhà,
Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè.
Tháng tư đong đậu nấu chè,
Ăn tết đoan ngọ trở về tháng năm.
Tháng sáu buôn nhăn bán trăm,
Tháng bảy hôm rằm, xá tội vong nhân.
Tháng tám chơi đèn kéo quân,
Trở về tháng chín chung chân buôn hồng.
Tháng mười buôn thóc, bán bông,
Tháng một tháng chạp nên công hoàn thành.

Chú thích: Sự hưởng lạc và phú túc của người nhà quê đi buôn thật trái ngược đến như thành mỉa mai với đời sống của những người nhà quê theo nghề nông thuần túy.

TRỜI CHO CÀY CẤY ĐẦY ĐỒNG

Trời cho cày cấy đầy đồng,
Xứ nào xứ nấy trong ḷng vui ghê.
Một mai gặt lúa đem về,
Thờ cha kính mẹ nhiều bề hiếu trung.

ƠN TRỜI MƯA NẮNG PHẢI TH̀

Ơn trời mưa nắng phải th́,
Nơi th́ bừa cạn, nơi th́ cày sâu.
Công lênh chẳng quản lâu lâu,
Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng.
Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang,
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêU.

TRÂU ƠI TA BẢO TRÂU NÀY

Trâu ơi ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Ta đây trâu đấy ai mà quản công.

RỦ NHAU ĐI CẤY ĐI CÀY

Rủ nhau đi cấy đi cày,
Bây giờ khó nhọc, có ngày phong lưu.
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu,
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.

MỘT QUAN TIỀN TỐT MANG ĐI

Một quan tiền tốt mang đi,
Nàng mua những ǵ hăy tính cho ra.
Thoạt tiên mua ba tiền gà,
Tiền rưỡi gạo nếp với ba đồng trầu.
Trở lại mua sáu đồng cau,
Tiền rưỡi miếng thịt, giá rau mười đồng.
Có ǵ mà tính chẳng thông,
Tiền rưỡi gạo tẻ, sáu đồng chè tươi.
Ba mươi đồng rượu chàng ôi,
Ba mươi đồng mật, hai mươi đồng vàng.

AO TO TA THẢ CÁ CHƠI

Ao to ta thả cá chơi,
Hồ rộng nuôi vịt, vườn khơi nuôi gà.
Quanh năm khách khứa trong nhà,
Ao vườn sẵn đó lọ là t́m đâu.

LÍNH THÚ THỜI XƯA

Ngang lưng th́ thắt bao vàng,
Đầu đội nón dấu vai mang súng dài.
Một tay th́ cắp hỏa mai,
Một tay cắp giáo quan sai xuống thuyền.
Thùng thùng trống đánh ngũ liên,
Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.

BA NĂM TRẤN THỦ LƯU ĐỒN

Ba năm trấn thủ lưu đồn,
Ngày th́ canh điếm, tối dồn việc quan.
Chém tre đẵn gỗ trên ngàn,
Hữu thân hữu khổ phàn nàn cùng ai.
Miệng ăn măng trúc măng mai,
Những giang cùng nứa lấy ai bạn cùng?
Nước giếng trong cá nó vẫy vùng.

SÚC SẮC SÚC SẺ

Súc sắc súc sẻ,
Nhà nào, nhà này,
C̣n đèn, c̣n lửa,
Mở cửa cho anh em chúng tôi vào.
Bước lên giường cao,
Thấy đôi rồng ấp.
Bước xuống giường thấp,
Thấy đôi rồng chầu.
Bước ra đàng sau,
Thấy nhà ngói lợp.
Voi ông c̣n buộc,
Ngựa ông c̣n cầm,
Ông sống một trăm,
Thêm năm tuổi lẻ,
Vợ ông sinh đẻ,
Những con tốt lành.
Những con như tranh,
Những con như vẽ
(*)

(*) Người ta thường đọc câu này là "những con như rối".

Chú thích: Khoảng nửa đêm ba mươi tết trẻ con nhà nghèo đi thành từng bọn đến cửa các nhà xin tiền. Đứa đi đầu cầm một cái ống đựng tiền đă xin được lắc lên, lắc xuống thànhg tiếng "súc sắc", vừa lắc vừa hát bài chúc tụng này.

5.- LINH TINH

LÁC ĐÁC MƯA NGÂU

Lác đác mưa ngâu,
Śnh sịch mưa ngâu,
Lá ngâu rụng xuống, bông lau phất cờ.
Nước trong xanh, lặng ngắt như tờ,
Một đàn cá lớn nhấp nhô đầu ghềnh.

TRĂNG BAO NHIÊU TUỔI TRĂNG GIÀ

Trăng bao nhiêu tuổi trăng già,
Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non.
Trăng bao nhiêu tuổi trăng tṛn,
Núi bao nhiêu tuổi núi c̣n trơ trơ.

TRONG ĐẦM G̀ ĐẸP BẰNG SEN

Trong đầm ǵ đẹp bằng sen,
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng.
Nhị vàng bông trắng lá xanh,
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

Chú thích: Nếu cây tre đă từ lâu tượng trưng cho đức tính bất khuất của dân tộc Việt nam dưới mọi giông băo lịch sử, th́ hoa sen cũng đă từ lâu được mặc nhiên chọn là thứ "quốc hoa" tượng trưng cho tâm hồn thanh cao của dân tộc, không hề biến tiết ở mọi hoàn cảnh.

CÔ KIA GÁNH NƯỚC QUANG MÂY

Cô kia gánh nước quang mây!
Cho xin một gáo tưới cây ngô đồng.
Ngô đồng thêm tốt, thêm xanh,
Để cho chim phượng đậu cành so le.

ĐỐ AI

Đố ai biết lúa mấy cây,
Biết sông mấy khúc, biết mây mấy từng.
Đố ai quét sạch lá rừng,
Để ta khuyên gió, gió đừng rung cây.

ĐÈN KHOE ĐÈN TỎ HƠN TRĂNG

Đèn khoe đèn tỏ hơn trăng,
Đèn ra ngoài gió, c̣n chăng hỡi đèn.
Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn,
Cớ sao trăng phải chui luồn đám mây?

 

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

  Hà Phương Hoài

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Hoàng Vân, Julia Nguyễn

Web Database

Nguyễn Hoàng Dũng
Xin vui ḷng liên lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những ǵ liên quan đến trang web nầy
Copyright © 2003 Trang Ca Dao và Tục Ngữ
Last modified: 10/19/17