Home T́m Ca Dao Trang Chủ Toàn Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cách Sử Dụng
Dẫn Giải
Diêu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Quê
Cội Nguồn
Cổ Tích
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngôn Ngữ
Nhân Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Quán
Quê Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dân Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 
   

Đất Gia Định với dấu ấn các quan Tổng Trấn
Trần Văn Chi

(Kỳ 2)

Sông Nhà Bè là chỗ hợp lưu của hai con sông Đồng Nai và sông Sài G̣n. Sông Nhà Bè chảy chia hai ngă: một ngă SoàiRạp dài 59 km, về Đồng Nai; một ngă Ḷng Tàu dài 56 km chảy vào cảng Sài G̣n, về Gia Định.

Thế mới nói:

“Nhà Bè nước chảy chia hai,

Ai về Gia Định Đồng Nai th́ về.”

(Ca dao)

Địa danh Gia Định từ lúc thành lập đến khi trở thành Gia Định Thành trải qua bao nhiêu lần đổi thay theo vận nước! Đến nay địa danh Gia Định bị xóa đi rồi, bởi không c̣n bất cứ đơn vị hành chánh nào dầu lớn hay nhỏ mang tên Gia Định cả!

Nhưng h́nh ảnh của những con người làm nên Gia Định không sao phai được trong ḷng người dân Sài G̣n - Gia Định và cả miền Nam tới nay!

Gia Định trấn với hai đời Lưu Thủ

Lúc đầu Gia Định c̣n là dinh trấn được cai trị bởi quan lưu thủ.

1 - Lưu thủ đầu tiên là Nguyễn Văn Nhơn (1753-1822) người quê tỉnh An Giang, con của Trấn Quốc Tướng Quân Minh Đức Hầu Nguyễn Quang công thần thời sơ Nguyễn.

Khởi đầu Nguyễn Văn Nhơn theo Tống Phước Hiệp và Nguyễn Khoa Thuyên giữ chức Đội Trưởng. Sau theo hổ tướng Dương Công phục vụ trực tiếp Nguyễn Ánh lúc Chúa c̣n ẩn náu tại Long Xuyên từ năm 1777.

Năm 1782 Nguyễn Văn Nhơn bị Tây Sơn bắt tại Thủ Thiêm, 3 năm sau mới trốn thoát, Nhơn định vượt biển sang Xiêm t́m Chúa. Dọc đường gặp được người của Chúa sai về bèn quay lại khởi binh tái chiếm giữ Long Xuyên.

Khi Gia Long thâu phục lại đất Gia Định, Nhơn được giao chức Lưu Thủ dinh Trấn Biên (Biên Ḥa), đến năm 1797 được giao về Lưu Thủ Gia Định Kinh lo việc vận lương và kiêm Bộ Hộ cho đến năm 1804 được gọi về Kinh.

2 - Lưu Thủ thứ hai là Nguyễn Văn Trương (1740-1810) người quê Quảng Nam, là vơ tướng có tài thủy chiến, công thần thời sơ Nguyễn.

Khởi đầu theo giúp Tây Sơn được cho giữ chức Chưởng Cơ coi binh thuyền thủy chiến. Sau đó Nguyễn Văn Trương đem binh thuyền chạy vào Long Xuyên giúp Nguyễn Ánh được phong làm Khâm Sai Chưởng Đạo Tiền Phong Trung Quân Thủy Dinh.

Trương lập công đầu khi cùng tướng Nguyễn Văn Thành đưa binh thuyền từ Cần Giờ ra phá quân Tây Sơn ở cửa Thị Nại (Qui Nhơn) năm 1792, rồi quay về an toàn.

Nguyễn Văn Trương ba lần đem binh thuyền hộ giá Nguyễn Ánh ra đánh Qui Nhơn vào những năm 1793, 1799, 1801. Năm 1802 Nguyễn Văn Trương nhờ phá được thủy quân Tây Sơn ở cửa Nhật Lệ nên liền sau đó Nguyễn Ánh lên ngôi hoàng đế.

Sau khi Gia Long lên ngôi, sai Nguyễn Văn Trương đem thủy binh cùng Lê Chất ra đánh lấy Bắc Hà vào năm 1804. Vừa xong Nguyễn Văn Trương được cử vào Nam giữ chức Lưu Trấn Gia Định thay thế Lưu Trấn Nguyễn Văn Nhơn được lệnh gọi về kinh.

Năm 1808 trấn Gia Đinh nâng lên Gia Định Thành, Nguyễn Văn Trương được gọi về kinh. Tại đây ông mất năm 1810, thọ 70 tuổi, được tặng Thái Bảo Quận Công, đến Minh Mạng truy phong Đoan Hùng Quận Công.

Nguyễn Văn Nhơn c̣n là người được Gia Long cử làm Tổng Trấn Gia Định đầu tiên khi Gia Đinh cải danh là Gia Định Thành.

Gia Định Thành với các đời Tổng Trấn

1 - Tổng Trấn đầu tiên: (thời gian 1808-1810) là Kinh Môn Quận Công Nguyễn Văn Nhơn có Trịnh Hoài Đức là Hiệp Tổng Trấn. Chức Tổng Trấn thay mặt nhà Vua ở phương Nam như chức vụ Đại Biểu Chánh Phủ sau này.

Tổng Trấn Gia Định lúc ấy coi ngũ trấn Phiên An, Biên Ḥa, Định Tường, Vĩnh Long, Hà Tiên, kiêm nhiệm trấn B́nh Thuận. (Tiền quân Nguyễn Văn Thành được cử sung chức Tổng Trấn đầu tiên Bắc Thành vào năm 1802).

Nguyễn Văn Nhơn mất năm 1822, thọ 69 tuổi, được truy tặng Tráng Vơ Tướng Quân, Đô Thống Phủ Chưởng Phủ Sự, Tước Kinh Môn Quận Công.

Hiệp Tổng Trấn với Nguyễn Văn Nhơn là Trịnh Hoài Đức (1705-1825). Trịnh Hoài Đức là học tṛ của Vơ Trường Toản, đậu khoa thi đầu tiên năm 1788 khi Nguyễn Ánh khắc phục Gia Định và được cử giảng dạy Hoàng Tử Cảnh. Trịnh Hoài Đức từng giữ Thượng Thơ Bộ Hộ, Bộ Binh, Phó Tổng Tài Quốc Sử Quán. Công tŕnh của ông để lại có Gia Định Thông Chí là bộ địa chí về Gia Định xưa rất có giá trị được biên soạn năm 1820. Trịnh Hoài Đức có lúc làm Quyền Tổng Trấn Gia Định.

Trịnh Hoài Đức mất năm 1825, thọ 61 tuổi, mộ phần chôn tại làng B́nh Phước Biên Ḥa. Ông được truy tặng hàm Thiếu Phó Cần Chánh Điện Đại Học Sĩ, được thờ tại Miếu Trung Hưng Công Thần.

2 - Tổng Trấn thứ nh́: (thời gian 1810-1812), là Long Vân Hầu Trương Tấn Bửu. Năm 1810, khi Nguyễn Văn Nhơn được triệu về kinh, Trương Tấn Bửu lúc đó đang giữ chức Tổng Trấn Bắc Thành được quyền lănh chức Tổng Trấn Gia Định Thành thay Nguyễn Văn Nhơn cho đến năm 1812, khi Lê Văn Duyệt được cử làm Tổng Trấn th́ Nguyễn Văn Nhơn là phó cho Lê Văn Duyệt.

Trương Tấn Bửu ( 1752-1827) người quê Kiến Ḥa, công thần hai triều Gia Long và Minh Mạng. Ông theo Nguyễn Ánh từ 1787, từng giữ chức Tiền Quân Phó Tướng, Trung Quân Phó Tướng, hai lần cùng Chúa ra đánh thắng Tây Sơn ở Qui Nhơn rồi Phú Yên, lănh cai quản đạo binh thú tại Bắc Thành.

Trương Tấn Bừu từng là Tổng Trấn Bắc Thành (thay Nguyễn Văn Thành về kinh), lănh Trung Quân thay Nguyễn Văn Thành bị giải chức, làm Đốc Xuất lo đào kinh Vĩnh Tế thay Lê Văn Duyệt nghỉ bệnh, làm quyền Tổng Trấn Gia Định khi Lê Văn Duyệt bị triệu về kinh.

Ông mất năm 1827, thọ 76 tuổi, được thờ ở Miếu Trung Hưng Công Thần, mộ chôn ở xă Phú Nhuận Gia Định.

3 - Tổng Trấn thứ ba: (hai lần, thời gian 1813-1816 và 1819-1823) là Duyệt Quận Công Lê Văn Duyệt, có Phó Trấn là Huỳnh Công Lư (sau Huỳnh Công Lư bị Lê Văn Duyệt xử trảm, Trương Tấn Bửu làm Phó Tổng Trấn (1819-1823).

Lê Văn Duyệt là người hai lần làm Tổng Trấn, cũng là người giữ chức Tổng Trấn lâu nhứt. Cuộc đời và sự đóng góp của ông là điều gây nhiều tranh căi (Xin xem kỳ tới: Lê Văn Duyệt, hai lần Tổng Trấn Gia Định).

4 - Tổng Trấn thứ tư: (thời gian 1816-1819) là Kiến Xương Quận Công Nguyễn Huỳnh Đức, lúc này Tổng Trấn Lê Văn Duyệt được lệnh về kinh bàn lập Hoàng Thái Tử.

Nguyễn Huỳnh Đức (1748-1819) tên thật là Huỳnh Tường Đức, sanh ở huyện Kiến Hưng, Trấn Định nay thuộc làng Khánh Hậu tỉnh Long An.

Ḍng vơ tướng, 30 tuổi theo nghĩa quân Đông Sơn của Đỗ Thành Nhơn, pḥ cứu Nguyễn Ánh trong cơn nguy hiểm nên được Chúa ban cho họ Nguyễn, từ đó mang tên Nguyễn Huỳnh Đức.

Năm 1783 bị Tây Sơn bắt, Nguyễn Huệ đưa ông theo ra Bắc đánh dẹp quân Trịnh, phong chức Phó Tướng, giao giữ đất Nghệ An. Ông trốn về Nam, qua Xiêm, rồi về Gia Định t́m Nguyễn Ánh. Ông đảm nhận các chức Khâm Sai Chưởng Cơ, Khâm Sai Chưởng Quản Hữu Quân Dinh B́nh Tây Phó Tướng Quân. Có công giải vây Đông Cung Cảnh ở Thành Diên Khánh, nhiều lần theo Nguyễn Ánh đi đánh Qui Nhơn...

Sau khi lên ngôi Gia Long phong Nguyễn Huỳnh Đức tước Quận Công, được giữ chức Tiền Quân, rồi Tổng Trấn Bắc Thành thay Nguyễn Văn Thành.

Được thăng làm Khâm Sai Chưởng Tiền Quân (1812) đến 1816 được cử làm Tổng Trấn Gia Định thay Lê Văn Duyệt được lệnh về kinh.

Ông mất ngày 9 Tháng Chín 1819, hưởng thọ 72 tuổi, được truy tặng tước Kiến Xương Quận Công, được thờ ở Miếu Trung Hưng Công Thần, tùng tự tại Thái Miếu, được truy cấp 100 mẫu ruộng tại Hương Trà, Thừa Thiên để phụng thờ. Mộ và lăng tại làng Khánh Hậu Tân An, được dân chúng nhiều lần trùng tu.

Gia Định xưa được hiểu là Lục Tỉnh, vùng đất mới ở Phương Nam. Nguyễn Hữu Kiểng, theo cách gọi của người Gia Định, Thoại Ngọc Hầu, Trương Tấn Bửu, Nguyễn Văn Nhơn, Nguyễn Văn Trương, Trịnh Hoài Đức,v.v... cùng các Tổng Trấn Gia Định thuở ấy là những người góp phần rất lớn trong việc mở mang và giữ vững vùng đất phía Nam của tổ quốc.

Họ không chỉ là khai quốc công thần của nhà Nguyễn, cũng không chỉ là nhơn vật lịch sử như bao nhơn vật lịch sử ngày xưa, mà là những người sống lăn lộn với dân, cùng dân đi khai mở đất phương Nam.

Họ thực sự được dân thương mến coi như “cha mẹ” lúc sanh tiền, nên khi quá văng được dân thờ phượng đến nay là vậy.

tranvanchi@earthlink.net

Xin t́m đọc

- Hương Vị Ngày Xưa, Văn Hóa Ẩm Thực Lục Tỉnh, 12 MK

- T́nh Nghĩa Giáo Khoa Thư, 50 năm đọc lại Quốc Văn Giáo Khoa Thư, 15MK

Của nhà văn Trần Văn Chi vừa được tái bản.

Sách có bán tại các nhà sách, hoặc liên lạc với tác giả:

Email : tranvanchi@earthlink.net

Địa chỉ: Trần Văn Chi 1911 W. 148 th St., Gardena CA 90249, USA.

 

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

  Hà Phương Hoài

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Hoàng Vân, Julia Nguyễn

Web Database

Nguyễn Hoàng Dũng
Xin vui ḷng liên lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những ǵ liên quan đến trang web nầy
Copyright © 2003 Trang Ca Dao và Tục Ngữ
Last modified: 10/19/17