Home T́m Ca Dao Diễn Đàn T́m Dân Ca Phổ Nhạc T́m Câu Đố T́m Chợ Quê Góp Ư Toàn Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cách Sử Dụng
Dẫn Giải
Diêu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Quê
Cội Nguồn
Cổ Tích
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngôn Ngữ
Nhân Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Quán
Quê Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dân Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 

 

 
LỄ HỘI THỪA THIÊN HUẾ

Thừa Thiên Huế là một vùng đất có truyền thống văn hóa, tuy không lâu đời như ở miền Bắc, nhưng cũng có hơn 700 năm lịch sử. Từ khi chúa Nguyễn đặt thủ phủ tại đây cho đến khi nhà Nguyễn cáo chung (1945), có thể nói Huế là nơi hội tụ những con người hoạt động văn hóa có tầm cỡ, là nơi gặp gỡ của các luồng tư tưởng Đông Tây kim cổ. Văn hóa Huế có truyền thống từ Bắc tràn vào, theo những lưu dân lập nghiệp trên vùng đất mới. Tại đây c̣n tồn tại dân tộc Chăm với nền văn hóa Ấn Độ. Và sau này văn hóa phương Tây cũng có cơ hội thâm nhập vào từ thời các chúa Nguyễn. Các lễ hội truyền thống được duy tŕ, phát triển cũng từ những nguồn văn hóa ấy.

Lễ hội các loại là một nhu cầu sinh hoạt văn hóa của con người Thừa Thiên Huế đă trở thành truyền thống. Nh́n tổng quát về lễ hội và sự tham gia lễ hội của cư dân vùng này, ta sẽ thấy lễ hội ở Thừa Thiên Huế tuy không phong phú như miền Bắc, nhưng cũng khá đa dạng, có hai loại lễ hội: lễ hội cung đ́nh và lễ hội dân gian. Lễ hội cung đ́nh phản ánh sinh hoạt lễ nghi của triều Nguyễn, phần lớn chỉ chú trọng về "lễ" hơn "hội". Lễ hội dân gian gồm nhiều loại rất phong phú, có thể kể đến một số lễ hội tiêu biểu như sau: lễ hội Huệ Nam (điện Ḥn Chén) hay c̣n gọi là lễ rước sắc nữ thần Thiên Y A Na theo tín ngưỡng của người Chămpa xưa, lễ hội tưởng niệm các vị khai sinh các ngành nghề truyền thống, lễ hội tưởng nhớ các vị khai canh thành lập làng. Trong những dịp tế lễ, nhiều sinh hoạt văn hóa bổ ích như đua thuyền, kéo co, đấu vật... c̣n được tổ chức và thu hút rất đông người xem.

Lễ tế Đàn Nam Giao

 

Lễ tế Nam Giao(Tế Giao) là lễ tế Trời, Đất và các vị thần linh quan trọng nhất trong bờ cơi quốc gia. Bởi vậy, trong chế độ quân chủ phong kiến ở nước ta, đây là lễ tế quan trọng nhất và được tiến hành hoành tráng, trang trọng nhất (đứng đầu hàng Đại tự).


 

Dưới triều Nguyễn, đàn Nam Giao được xây dựng ở phía Nam Kinh Thành từ năm 1806. Đàn gồm 3 tầng, tầng trên h́nh tṛn tượng trưng cho Trời, hai tầng dưới h́nh vuông tượng trưng cho Đất và Con Người. Từ khi đàn tế được xây dựng xong cho đến cuối thế kỷ XIX, hàng năm triều Nguyễn đều tổ chức Lễ tế Nam Giao vào mùa xuân; từ thời vua Thành Thái trở đi, do điều kiện kinh phí hạn hẹp nên cứ 3 năm triều đ́nh mới tổ chức một lần. Trong Lễ tế Giao, có thể đích thân nhà vua đứng chủ tế hoặc ủy thác cho quan khâm mệnh đại thần làm chủ tế.




Trong Festival Huế 2010, Lễ tế Giao vẫn sẽ là một trong những lễ hội quan trọng nhất gồm hai phần: Lễ rước Hoàng đế từ Trai Cung lên đàn tế và Lễ tế giao tại đàn tế. Điểm đặc biệt năm nay là lễ tế Giao với 1000 người tham gia ( có 160 bô lăo đến từ 8 làng xă có truyền thống văn hóa tiêu biểu tại Thừa Thiên Huế) với đầy đủ đạo cụ, phục trang, nghi trượng, cờ phướn cùng 1.000 chiếc đèn lồng thắp sáng quanh đàn tế, 1.000 bông sen trắng được dâng trên các án thờ... Đây là những con số đặc biệt nhằm hướng tới Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội. Nghi lễ tế Giao sẽ được tổ chức trang nghiêm, hoành tráng và chân xác hơn so với các kỳ Festival trước và sẽ là một lễ hội hoành tráng, hấp dẫn và mang đậm nét nhân văn độc đáo của vùng đất cố đô.
Lễ tế Giao sẽ diễn ra vào lúc 19h45 ngày 9/6 tại Đàn Nam Giao Huế.



 

 

LỄ HỘI CẦU NGƯ - HUẾ

 

Đây là lễ hội của nhân dân làng Thai Dương Hạ, thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang tỉnh Thừa Thiên Huế. Lễ hội tổ chức vào ngày 12 tháng giêng âm lịch hàng năm, để tưởng nhớ vị Thành Hoàng của làng là Trương Quư Công (biệt danh của Trương Thiều), người gốc Thanh Hoá, có công dạy cho dân nghề đánh cá và buôn bán ghe mành.
 
Lễ tế thần diễn ra khoảng 2 giờ sáng ngày 12. Một bài văn tế dâng lên các vị thần linh và tiền bối của làng, cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, đánh bắt được mùa, dân làng no ấm, mọi người hạnh phúc. Khoảng 4 giờ sáng lễ chánh tế kết thúc. Tiếp sau đó là phần hội cầu ngư Thuận An.   Có nhiều màn diễn diễn tả những sinh hoạt nghề biển. Tṛ diễn "bủa lưới" là tṛ diễn tŕnh nghề mang đậm tính chất lễ nghi. Tiếp theo tṛ bủa lưới bắt cá là màn tŕnh diễn của các ngư dân bán thuỷ hải sản cho các "bà rỗi" (người bán cá) đang chờ sẵn. Màn mua bán kéo dài khoảng hơn một giờ.
 
vcf_caungu2.gif (14833 bytes)Chương tŕnh ngày hội được tiếp tục bằng cuộc đua trải trên phá Tam Giang. Cuộc đua mang ư nghĩa cầu cho no ấm, vừa được mùa cá, vừa được mùa lúa, thoả măn ước vọng no ấm của cư dân.
Lễ hội Cầu Ngư là ngày hội của cả cộng đồng, tràn đầy lạc quan và hy vọng. Lễ hội là nguồn cổ vũ cho cư dân có thêm sức mạnh để vượt qua mọi khó khăn trong nghề sông nước.     
 
HỘI CHỢ XUÂN GIA LẠC - HUẾ

Hội chợ xuân Gia Lạc:

Trong ba ngày Tết cũng như nhiều vùng khác, tất cả các chợ ở Huế đều nghỉ mua bán để mọi người tổ chức lễ hội, cúng ông bà, thăm hỏi nhau. Tuy nhiên, chỉ có một chợ Tết độc nhất đă mở trong những ngày đầu xuân- Đó là chợ Gia Lạc- đông vui chỉ trong 3 ngày Tết.
Có thể hiểu Gia Lạc theo 2 cách:” nhà nhà vui tươi”; hoặc “thêm vui” (ngụ ư ngày xuân đă vui rồi, chợ lập ra để tăng thêm nguồn vui- cách lư giải này được nhiều người chấp nhận)
Chợ lập được từ thời Minh Mạng (1820-1840) do Định Viễn Công Nguyễn Phước Binh, con thứ tư của Gia Long. Lúc đầu chợ chỉ họp nhóm trong giới hạn thân nhân nơi phủ đệ của ông nhằm trao đổi hàng hóa, vui chơi.

Sau thấy vui, nhân dân quanh vùng đến mua bán, rồi bày các tṛ chơi dân gian. Do vậy, chợ Gia Lạc trở thành một h́nh thức hội chợ xuân, loại chợ phiên trong ngày Tết. Địa điểm chợ ở tại ngă 3, giáp ranh làng Nam Phổ, trên 2 nẻo đường, 1 về Dương Nổ, 1 về Ngọc Anh- cách trung tâm thành Huế, đi theo hướng về Vĩ Dạ khoảng 3km. Chợ cách bờ sông Hương khỏang 300m. Bên kia sông là chợ Dinh hiện nay.
Hàng mua bán ở chợ Gia Lạc rất phong phú, thay đổi theo năm: từ những đồ gia dụng đến đồ chơi trẻ em, thay đổi theo năm: từ những đồ gia dụng đến đồ chơi trẻ em, thức ăn uống. Đó là h́nh thức “chợ trời” ngày nay.
Chợ c̣n là điểm tập trung vui chơi trong 3 ngày Tết: các cuộc chơi bài cḥi, bài ghế, ḥ giă gạo, bài thái đều được tổ chức.
Người đi chợ ăn mặc thật chải chuốc, chỉnh tề. Các bà, các chị với y phục cổ truyền, áo mớ năm, mớ ba...ngoài việc mua bán, c̣n có ăn uống, vui chơi. Cả người bán lẫn người mua ăn nói, ứng xử lịch sự, vui vẻ, không có cảnh ồn ào căi cọ thiếu văn hóa. Cuộc vui chơi diễn ra trong 3 ngày Tết. Qua ngày mồng Bốn, tất cả chợ trời trở lại sinh hoạt b́nh thường. Đây là nơi biểu hiện nền văn hóa Huế tương đối tập trung và rơ nét, từ phong cách ăn mặc đến ngôn ngữ. (internet)


HỘI VẬT LÀNG S̀NH - HUẾ

 

Hội vật Làng Śnh:
Dù ai đi đó đi đây
Ngày mười hội vật nhớ quay về Śnh

Đó là câu ca dao ở Huế nhắc nhở mọi người hăy nhớ ngày mồng mười tháng giêng âm lịch hàng năm quay về làng Śnh (Lại An), xă Phú Mậu huyện Phú Vang để xem đấu vật. Sân vật được dựng ngay trước đ́nh làng Śnh.
Vật vơ cũng là một h́nh thức để tưởng nhớ ngài khai canh làng đă truyền dạy dân làng nghề vật. Nên đến ngày giỗ Ngài, dân làng tổ chức vật vơ. Lễ chính tế Ngài khai canh được cử hành vào sáng mồng mười tháng giêng âm lịch lúc 2h sáng. Lễ tất mới vật vơ, lúc 7h sáng.

Thể thức thi đấu hễ "tấm lưng trắng bụng" là thua nhưng có cuộc tranh tài quá quyết liệt, có khi đô vật bị tử vong. Trọng tài của hội vật do một người có uy tín trong làng đảm nhiệm. Lễ vật không hạn chế số đô vật ở các làng xă khác tham dự. Thứ tự cuộc đấu chiến bắt đầu là các thiếu niên, sau đó là cuộc thi vật của thanh niên và trung niên.
Sự tổ chức cũng theo thời gian mà thay đổi. Người thắng cuộc vật thời trước là tay thượng vơ đài chiến thắng mọi đối thủ đến phút cuối, khi không c̣n ai dám lên đấu vật nữa mới được gọi là vô địch. Ngày nay các đô vật được chia thành từng cặp đấu chiến, để qua các ṿng sơ kết, bán kết và chung kết. Người thắng ṿng chung kết là vô địch. Như vậy đô vật khỏi bị mất sức v́ phải đấu liên tiếp với nhiều người. (internet)


HỘI ĐUA GHE TRUYỀN THỐNG - HUẾ

Hội đua ghe truyền thống: Hội đua ghe truyền thống tỉnh TTHuế là một lễ hội mới được tổ chức sau ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam nam 1975. Hội được tổ chức trong một ngày nhằm ngày lễ Quốc khánh 2-9(dương lịch)
Địa điểm đua là bờ Nam sông Hương trước trường Quốc học. Hội nhằm tạo điều kiện thuận tiện cho thanh niên nam nữ có cơ hội thi tài trên sông nước, qua đó rèn luyện tăng cường bảo vệ sức khoẻ và tạo không khí vui tươi lành mạnh cho nhân dân. Đây cũng là dịp để biểu lộ ḷng vui mừng của nhân dân nhân ngày Quốc khánh.
Quy mô hội có tính chất rộng răi liên phường xă và các huyện trong tỉnh. Hội tổ chức theo định kỳ, mỗi năm một lần theo phong tục. (internet)


LỄ HỘI ĐIỆN H̉N CHÉN - HUẾ

Hàng năm hai lần vào dịp xuân tế (mồng 2, mồng 3 tháng 3) và thu tế tháng 7, Điện Ḥn Chén lại làng Hải Cát, huyện Hương Trà, Thừa Thiên- Huế lại tấp nập người trẩy hội Thiên Y A Na Thánh mẫu. Nghi lễ diễn ra rất long trọng. Dân làng tổ chức tế tại đ́nh, trước ngày chánh tế có lễ nghinh thần để rước tất cả các vị thần trong làng về đ́nh. Trong đó đám rước Thiên Y A Na Thánh Mẫu từ Huệ Nam đến đ́nh làng Hải Cát tổ chức trọng thể hơn cả.

Lễ hội Điện Ḥn Chén 

Hàng năm hai lần vào dịp xuân tế (mồng 2, mồng 3 tháng 3) và thu tế tháng 7, Điện Ḥn Chén lại làng Hải Cát, huyện Hương Trà, Thừa Thiên- Huế lại tấp nập người trẩy hội Thiên Y A Na Thánh mẫu. Nghi lễ diễn ra rất long trọng. Dân làng tổ chức tế tại đ́nh, trước ngày chánh tế có lễ nghinh thần để rước tất cả các vị thần trong làng về đ́nh. Trong đó đám rước Thiên Y A Na Thánh Mẫu từ Huệ Nam đến đ́nh làng Hải Cát tổ chức trọng thể hơn cả.
 
Lễ hội Điện Ḥn Chén diễn ra một năm hai kỳ - tháng ba (lễ Xuân Tế) và tháng bảy (lễ Thu Tế).Lễ hội diễn ra ở Điện Ḥn Chén trên núi Ngọc Trản và đ́nh làng Hải Cát, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Lễ Hội suy tôn Thiên Y A Na Thánh Mẫu. 
 
Thiên Y A Na Thánh Mẫu, nguyên xưa là nữ thần của người Chăm có tên là Pô Yang Inô Nagar, gọi tắt là Pô Nagar, tức Thần Mẹ Xứ Sở, mà theo truyền thuyết Chăm là Thần đă sáng tạo ra đất đai, cây cối, rừng gỗ quí, lúa, bắp,... và dạy dân cách trồng trọt. 
Sau lễ tế là lễ rước Thánh Mẫu diễn ra vào ban đêm trên sông Hương. Đám rước đi từ điện Huệ Nam tới đ́nh làng Hải Cát trên những chiếc thuyền được ghép lại thành bè với đèn nến sáng trưng, cờ xí sặc sỡ.
 
 
Trên bè là đông đảo thiện nam tín nữ trong trang phục khăn chầu, áo ngự lộng lẫy, muôn màu, muôn vẻ trông như những ông hoàng, bà chúa đời Nguyễn. Đám rước đem theo bàn thờ Thánh cùng long kiệu Thánh Mẫu và ḥm sắc vua phong, cùng các khí tự như tán, tàn, cờ, quạt; đội hầu bóng, những người phục dịch và khách hành hương. Đám rước sôi động trong tiếng nhạc của phường hát văn và phường bát âm. Tiếp đó là tế Túc Yết, hát thờ, lên đồng hầu bóng diễn ra suốt đêm. Sáng hôm sau là lễ đại tế tại đ́nh. Buổi chiều các kiệu rước lại long trọng trở về điện Ḥn Chén. Đêm kết thúc hội có lễ phóng sinh và thả đèn.
 
 
Hàng năm hai lần vào dịp xuân tế (mồng 2, mồng 3 tháng 3) và thu tế tháng 7, Điện Ḥn Chén lại làng Hải Cát, huyện Hương Trà, Thừa Thiên- Huế lại tấp nập người trẩy hội Thiên Y A Na Thánh mẫu. Nghi lễ diễn ra rất long trọng. Dân làng tổ chức tế tại đ́nh, trước ngày chánh tế có lễ nghinh thần để rước tất cả các vị thần trong làng về đ́nh. Trong đó đám rước Thiên Y A Na Thánh Mẫu từ Huệ Nam đến đ́nh làng Hải Cát tổ chức trọng thể hơn cả.
 

Thiên Y A Na Thánh Mẫu, nguyên xưa là nữ thần của người Chăm có tên là Pô Yang Inô Nagar, gọi tắt là Pô Nagar, tức Thần Mẹ Xứ Sở, mà theo truyền thuyết Chăm là Thần đă sáng tạo ra đất đai, cây cối, rừng gỗ quí, lúa, bắp,... và dạy dân cách trồng trọt.
 
Các thuyền đang chuẩn bị xuất phát lên Điện Ḥn Chén để tham dự lễ hội

Sau lễ tế là lễ rước Thánh Mẫu diễn ra vào ban đêm trên sông Hương. Đám rước đi từ điện Huệ Nam tới đ́nh làng Hải Cát trên những chiếc thuyền được ghép lại thành bè với đèn nến sáng trưng, cờ xí sặc sỡ. Trên bè là đông đảo thiện nam tín nữ trong trang phục khăn chầu, áo ngự lộng lẫy, muôn màu, muôn vẻ trông như những ông hoàng, bà chúa đời Nguyễn.
 
 
Đám rước đem theo bàn thờ Thánh cùng long kiệu Thánh Mẫu và ḥm sắc vua phong, cùng các khí tự như tán, tàn, cờ, quạt; đội hầu bóng, những người phục dịch và khách hành hương. Đám rước sôi động trong tiếng nhạc của phường hát văn và phường bát âm. Tiếp đó là tế Túc Yết, hát thờ, lên đồng hầu bóng diễn ra suốt đêm.
 
Điện Ḥn Chén tưng bừng ngày lễ hội
 
Lễ hội giống như một festival về văn hóa dân gian trên sông Hương, tấp nập những chiếc thuyền kết đôi với cờ phướn mà người dân gọi là chiếc "bằng", hương án đủ màu sắc, hành hương về điện Ḥn Chén, nơi thờ Thánh Mẫu. Tại khu vực điện sẽ diễn ra Thánh Mẫu tuần du làng Hải Cát, lễ tế làng Hải Cát, lễ cung nghinh Thánh Mẫu hồi loan về điện, lễ phóng sanh, phóng đăng...
 
 
Đám rước cử hành trên những chiếc bằng. Trên mỗi bằng có bàn thờ Thánh Mẫu cùng với long kiệu. Trên long kiệu có ḥm sắc của vua ban Thánh Mẫu, liền kế đó là một bằng khác có bàn thờ, kiệu và ḥm sắc của nhị vị thượng Ngàn và Thuỷ Cung Thánh Mẫu. Sau đó là những chiếc bằng chở các tự khí, tàn tán cờ quạt.
 
 
Trải qua những thăng trầm lịch sử, những năm gần đây lễ hội này đă được phục hồi theo các tập tục truyền thống mang đậm màu sắc văn hóa dân gian địa phương. Lễ hội điện Ḥn Chén c̣n được gọi là Lễ Vía Mẹ, không chỉ là của những tín đồ Thiên Tiên Thanh Giáo, mà c̣n là của những người theo đạo thờ Mẹ, đạo hiếu, đạo làm người. Theo ư nghĩa đó, việc phục hồi lễ hội điện Ḥn Chén là phục hồi một giá trị văn hóa truyền thống của một vùng đất.
 
 Nguồn: tour.edu.vn

 


TẾT CƠM MỚI PACÔ - HUẾ

Cũng giống như các dân tộc khác, người Pacô rất quan tâm đến sự bội thu của mùa màng và sự tốt tươi của nương rẫy. Ở vùng cao A Lưới, thời điểm cuối mùa thu đầu mùa đông là thời điểm thu hoạch lúa. Những mảnh ruộng, khoản nương với lúa trĩu hạt báo hiệu một mùa no ấm

Thu hoạch xong lúa và kết thúc việc nương rẫy th́ cũng đă vào những ngày giữa mùa Đông. Trên các bản làng Pacô, những ngày giữa mùa Đông này vẫn c̣n ch́m trong hơi lạnh. Thế nhưng, sự giá lạnh giữa mùa Đông đó lại là thời điểm mà các bản làng tiến hành một lễ hội hết sức quan trọng của một năm: lễ Aza. Đó là tết cơm mới của đồng bào Pacô.

Lễ Aza đánh dấu thời điểm kết thúc của một năm làm việc cũ và mở ra một năm làm việc mới với những lo toan trong cuộc sống. Điều đặc biệt là: thời gian tiến hành lễ Aza của mỗi làng có khác nhau v́ ngày tổ chức do làng quyết định, tuy nhiên, Aza của tất cả các làng đều được tổ chức trong tháng 10 âm lịch. Nếu ngày đă chọn vẫn chưa tổ chức được th́ làng sẽ tổ chức lễ Aza sau đó 18 ngày.
 
Trong số các lễ hội của đồng bào Pacô, lớn nhất là Ariêu Pi-ing và nh́ chính là Aza. Do vậy, mỗi khi làng tổ chức, con em trong làng dù làm ăn xa cũng quay về nhà để cùng đón lễ Aza với gia đ́nh, làng xóm. Không giống như Ariêu Pi-ing là tổ chức cúng tập thể, Aza chú trọng đến từng gia đ́nh, ḍng họ riêng rẽ trong nghi lễ. Tuỳ vào điều kiện và truyền thống gia đ́nh, ḍng họ là ǵ mà gia đ́nh, ḍng họ ấy cúng Aza như vậy. Gia đ́nh, ḍng họ mang họ Con Cá th́ cá là lễ vật chủ đạo, gia đ́nh, ḍng họ làm nghề sản xuẩt nông cụ th́ nông cụ là một lễ vật bắt buộc … Bởi vậy, mỗi khi trong nhà tổ chức cúng Aza, con cháu quây quần xung quanh để khẳng định ḷng thành của ḿnh với tổ tiên.
 
Trước ngày tổ chức Aza, người làng lên nương hoặc ra những mảnh ruộng của ḿnh để tuốt những gốc rạ c̣n lại. Đó là sự tri ân cây lúa bởi lẽ, cây lúa đă mang lại cái bụng no cho dân làng với những chén cơm trắng, những cái bánh aquat dẻo thơm. Từ tối ngày mồng 5 đến sáng ngày 6, người làng Đụt đă chuẩn bị những lễ vật để cúng Aza. Nào cơm trắng, xôi, bánh aquat, nào gà, heo, vịt, dê … Ngoài những thứ đó, lễ vật có một thứ hết sức linh thiêng và không thể thiếu để thực hiện một nghi lễ trong quá tŕnh tổ chức Aza là tânghọt - một loại hoa làm từ tre, và những tấm dzèng. Nhà nào cũng muốn mang những lễ vật quư nhất để cúng thần linh.
 
Sau khi các gia đ́nh đă chuẩn bị xong, thời gian cả làng bắt đầu tiến hành Aza đă đến, một chức sắc của làng thừa lệnh trưởng làng đánh lên những tiếng kẻng báo hiệu: thời khắc Aza đă đến. Ngày xưa, người ta dùng mơ tre hoặc trống da dê để đánh báo hiệu, khi đó, người làng c̣n ít và ở quanh nhà trưởng làng. Nhưng nay th́ người làng đông hơn và đến ở những chỗ xa hơn, v́ vậy, phải dùng kẻng mới báo hiệu được. Sau tiếng kẻng ngân vang, nhà nhà trong làng thắp hương, đốt đèn và bắt đầu cúng thần linh. Các thần linh được cúng trong lễ Aza bao gồm: Giàng Tro - giống như Thần Nông của người Kinh, đại diện cho cây trồng; Giàng Pơnanh - thần Chăn nuôi, đại diện cho gia súc; Giàng Panuôn - thần Buôn bán; Giàng Sưtarinh - Thần Đất, đại diện đất đai và thời tiết. Bên cạnh đó, mỗi gia đ́nh, ḍng họ có giàng riêng của ḿnh cũng được cúng trong dịp này. Khi cúng các giàng, đồng bào Pacô muốn tạ ơn các giàng đă ban phát phúc lành, tạo nên những mùa màng no ấm, đồng thời, mong muốn các giàng giúp đỡ trong năm mới phát đạt cho gia đ́nh, ḍng họ, cây cỏ tốt tươi.
 
Quanh không gian thực hiện lễ Aza, những tấm dzèng được treo tạo thành một gian hành lễ. Tuỳ mỗi gia đ́nh mà cách treo các tấm dzèng khác nhau. Treo xung quanh có, bên trên có. Lễ vật được bày la liệt. Nhà nào có điều kiện th́ lễ vật nhiều và quư hơn. Cũng giống như bánh chưng, bánh tét trong Tết Nguyên Đán của đồng bào dưới xuôi, aquat - một loại bánh nếp không nhuỵ của bà con Pacô, là không thể không có và được đặt trên bàn lễ rất trang trọng. Ở từng lễ vật, những cành hoa tre - tânghọt, màu trắng được cắm lên trên. Trong khi tạ ơn các giàng, tên các giàng được, những lời tri ân năm cũ và cầu mong năm mới được người trong nhà nói to và liên tục 3 lần. Đến khi nào hết tất cả các giàng được cúng th́ thôi. Không chỉ cúng các giàng, có nhà c̣n cúng con ma ngoài đường, ngoài rừng. Với họ, con ma không c̣n là nỗi sợ hăi như ngày xưa nữa mà nó cũng là một phần của đất trời. V́ vậy, khi cúng Aza th́ cũng giành cho những con ma những phần cơm, phần bánh hay con gà, miếng thịt … Những ǵ dành để cúng con ma sẽ được đổ đi. Có nhà lại sợ linh hồn người thân chưa về kịp với tết cơm mới nên ra trước sân nhà khấn cầu người thân mau về ăn tết cơm mới. Khi đó, họ cũng xướng tên người thân thật nhiều lần để người thân có thể nghe được.
 
Nói chung, nghi lễ trong mỗi gia đ́nh khi tiến hành lễ Aza có sự khác biệt nhau khá nhiều. Từ cách bày biện đến việc người nhà hướng ra hay hướng vào khi thực hiện lễ Aza, đến các lễ vật được bày biện.
 
Sau khi tổ chức cúng giàng trong nhà xong, nhà nào cũng lấy một phần lễ vật mang đến nhà sinh hoạt cộng đồng để góp lễ chung vui với mọi người trong làng. Đồng thời tổ chức cúng giàng chung của làng. Đó là những vị thần bảo hộ cho làng và những người thành lập làng. Điều này tương tự đồng bào Kinh tổ chức lễ Thu tế để tưởng nhớ thành hoàng của làng vậy. Trước đây, khi chưa có nhà sinh hoạt cộng đồng, phần lễ vật giành cho làng sẽ được mang đến nhà của trưởng làng để chung vui. Từ khi có nhà sinh hoạt cộng đồng, hoạt động này được tổ chức ở đây. Điều này cũng mang lại sự tiện lợi cho bà con trong làng. Đó là tránh được mưa và có không gian rộng hơn để mọi người tham gia.
 
Trên con đường dẫn đến nhà sinh hoạt cộng đồng làng Đụt, bà con phấn khởi mang lễ vật giành cho làng. Nhà nào cũng muốn giành những lễ vật ngon nhất. Tất cả được bày ra giữa nhà sinh hoạt cộng đồng. Nhà th́ mang bánh aquat, nhà th́ mang xôi và gà, nhà th́ mang heo đến. Có một thứ không thể thiếu là hũ rượu cần. Sau khi các gia đ́nh trong làng tề tựu đến nhà sinh hoạt cộng đồng đông đủ, trưởng làng báo hiệu, bà con bắt đầu khấn nguyện sự yên b́nh, hoà hợp và no ấm cho làng. Sau đó, cũng như ở mỗi nhà, ai cũng cầm hoa tre ném lên trần nhà sinh hoạt cộng đồng và vui cười. Điều này thể hiện Aza đă xong.
 
Tổ chức cúng giàng chung của làng xong, trưởng làng đánh chiêng báo hiệu sự mừng vui của làng cho mùa mới, năm mới bắt đầu. Trưởng làng đánh chiêng trong sự hoà điệu, hoà nhịp bởi tiếng trống da dê của một thanh niên khác. Điều này thể hiện sự chuyển giao đất trời và sự tiếp nối qua thời gian các truyền thống của làng. Vừa dứt giai điệu chiêng – trống ngân vang ấy, nam thanh nữ tú trong làng bắt đầu đi ṿng quanh nơi cúng giàng của làng và múa điệu pơchiêngcoon. Đây là điệu múa đầu tiên trong lễ Aza của đồng bào Pacô.
 
Sau đó, để tái hiện công việc nương rẫy của mùa đă qua, các cô gái trong làng lại múa điệu tuốt lúa. Mặt khác điệu múa cũng thể hiện mong muốn mùa rẫy mới bội thu.
 
So với Tết Nguyên Đán của đồng bào Kinh th́ Tết cơm mới – Aza của đồng bào Pacô cũng có những nét tương đồng lẫn khác biệt. Tương đồng đó là: mừng cho sự chuyển giao của đất trời năm cũ và năm mới; mừng một năm làm việc với bao lo toan nay đă kết thúc và mở ra một năm làm việc mới; cũng có một loại bánh nếp gói bằng lá dong … Khác biệt lại là ở thời điểm tổ chức và một số nghi thức. Thay v́ đầu mùa xuân như Tết Nguyên Đán, Aza của đồng bào Pacô lại tổ chức vào giữa mùa Đông và giữa các làng có sự khác nhau về ngày tiến hành. Aza lại không cúng giữa đêm chuyển giao giống như giao thừa của Tết Nguyên Đán. Và quan trọng là, để kết thúc các nghi lễ liên quan lễ Aza, người dân trong làng tụ tập nhau lại ở nhà trưởng làng hoặc nhà cộng đồng để cúng giàng chung của làng, sau đó ăn uống và nhảy múa.
 
Một mùa lúa, mùa rẫy đă qua với bao vất vả nhưng mang lại sự no ấm cho bà con làng Đụt. Một mùa lúa, mùa rẫy mới bắt đầu, đó cũng là năm mới với bà con. Aza không có sự hoành tráng và đông đảo người dân các làng khác tham gia như Arieu Pi-ing nhưng ở đó có niềm tin no ấm mà mùa lúa mới, mùa rẫy mới mang lại
 

 

 

 

Nguồn: saigontoserco

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

  Hà Phương Hoài

Kỹ Thuật Truy Tầm

Hoàng Vân

Sưu tầm Nhạc Dân Ca

Julia Nguyễn
Xin vui ḷng liên lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những ǵ liên quan đến trang web nầy
Copyright © 2003 Trang Ca Dao và Tục Ngữ
Last modified: 03/24/16