| |
Lễ
rước nước trên sông Hồng
Hằng năm, từ ngày 10 đến 12-2 âm lịch, nhiều xă ven sông Hồng thuộc
huyện Châu Giang (Hưng Yên) đều tổ chức lễ rước nước, trong đó lớn nhất
phải kể đến lễ rước nước của xă Dạ Trạch và B́nh Minh với hàng ngh́n
người tham dự. Từng đoàn thuyền bơi từ xă sang băi Tự Nhiên, nơi xưa kia
chàng trai nghèo Chử Đồng Tử và công chúa Tiên Dung lần đầu gặp gỡ, rồi
quây thành ṿng tṛn ở giữa sông để lấy nước đổ vào chóe, dùng làm nước
thờ cả năm.
Cứ vào dịp từ ngày 10 đến 12-2 âm lịch hàng năm, nhân dân các xă B́nh
Minh, Mễ Sở, Dạ Trạch thuộc huyện Châu Giang (Hưng Yên) thường tổ chức
lễ hội tưởng nhớ đức Thánh Chử Đồng Tử. Cũng có năm không mở hội lớn
nhưng lễ rước nước rất đặc sắc th́ năm nào cũng được tiến hành trên một
dải sông Hồng, theo truyền thuyết là nơi diễn ra cuộc hội ngộ có một
không hai giữa chàng trai nghèo Chử Đồng Tử và công chúa Tiên Dung.
Dọc theo hai bên tả hữu sông Hồng nhiều nơi có đền thờ Chử Đồng Tử nhưng
nổi tiếng nhất có lẽ là các đền Dạ Trạch (thôn Yên Vĩnh, xă Dạ Trạch),
n_ bên đầm Dạ Trạch (tương truyền là nơi Chử Đồng Tử hóa) và đền Đa Ḥa
(thôn Đa Ḥa, xă B́nh Minh) n_ trên bờ sông đối diện băi Tự Nhiên là nơi
xưa kia Chử Đồng Tử và Tiên Dung lần đầu gặp gỡ. Cả hai đền này đều có
tổ chức lễ rước nước với nghi thức gần giống nhau trong cùng một ngày
mồng 10-2 âm lịch. Theo tục lệ, nước dùng để cúng bái trong cả năm phải
là nước được lấy ở giữa sông Hồng. Mỗi đám rước thường rất đông, có đến
cả vạn người tham dự. Những người trực tiếp tham gia vào công việc của
lễ như đội tế, đội múa sênh tiền, đội múa rồng, đội khiêng kiệu, v.v.
được gọi là các giai đồ. So về quy mô th́ đám rước nước từ đền Dạ Trạch
có lẽ lớn hơn v́ có sự tham gia đông đảo của các xă khác như Đông Tảo,
Yên Phú, Liên Nghĩa, v.v. đặc biệt các xă thuộc tỉnh Hà Tây có thờ Thánh
Chử Đồng Tử cũng tham dự lễ rước nước cùng với Dạ Trạch như xă Tự Nhiên
(Thường Tín), xă Vĩnh Khang (Phú Xuyên). C̣n đám rước nước từ đền Đa Ḥa
tuy cũng có rất đông khách thập phương nhưng về quy mô th́ chỉ có chín
làng (xưa kia thuộc tổng Mễ Sở) trực tiếp tham gia, gọi là lễ hàng tổng.
Đi đầu các đám rước là một hoặc hai con rồng vàng lộng lẫy uy nghi uốn
lượn theo nhịp trống phách. Tiếp đó đến đội tế nữ của các bà, các cô
trong làng ăn mặc xiêm áo rực rỡ, thứ đến bát bửu chấp kích, đội múa
bồng vừa đi vừa đánh trống vừa múa thật rộn ră, rồi đến kiệu thánh và
kiệu rước chóe để lấy nước sông Hồng. Đám của Dạ Trạch rước đến bảy kiệu,
bao gồm: kiệu Long Đ́nh, kiệu Thánh Chử Đồng Tử, kiệu bà cả Tiên Dung,
kiệu Hồng Vân, đặc biệt có kiệu gậy - nón và kiệu Ông Bế, sau cùng là
kiệu rước chóe. Gậy - nón và Ông Bế là những vật thờ độc đáo của đền Dạ
Trạch. Trong đền, gậy và nón (theo truyền thuyết là những vật dụng Chử
Đồng Tử dùng để hóa phép ra lâu đài, thành quách) được thờ ở ban phía
bên hữu và Ông Bế, hay c̣n gọi là Bế Ngư được thờ ở ban bên tả. "Bế Ngư
thần quan" là tượng một con cá hóa rồng bằng gỗ dài hơn 1m sơn son thếp
vàng rực rỡ, biểu hiện niềm mong mỏi chế ngự sông nước của những ngư dân
vùng đầm lầy Dạ Trạch.
Dân làng kể rằng thuở xưa trong đầm có những con cá chép lớn đến nỗi trẻ
chăn trâu bơi lội c̣n cưỡi được cả cá, sau 18 năm liền vỡ đê Văn Giang
không c̣n thấy được những con cá lớn ấy nữa. Đám rước nước vừa đi vừa
múa trong nhịp trống phách, khi ra đến bờ sông, tất cả các kiệu được
chuyển lên đoàn thuyền trang trí cờ xí đèn hoa lộng lẫy đă chờ sẵn. Cả
hai làng đều có làm một thuyền rồng lớn có một lầu ở giữa, gọi là du
thuyền, để diễn lại cảnh nàng Tiên Dung thuở nào đi du ngoạn trên sông.
Chiếc du thuyền uy nghi chèo ở giữa, các thuyền khác diễu chung quanh,
sắc màu rực rỡ, âm nhạc vang lừng. Đoàn thuyền của Đa Ḥa bơi sang băi
Tự Nhiên, rồi quây thành một ṿng tṛn ở giữa sông để một cụ già đức độ
(được làng chỉ định từ trước) cầm gáo dừa sơn đỏ múc từng gáo nước đổ
vào chóe. C̣n đoàn thuyền của Dạ Trạch sau khi gặp với đoàn thuyền của
xă Tự Nhiên bên kia sông cùng nhau diễn cảnh Tiên Dung du ngoạn xuống
đến tận Hàm Tử rồi mới quay về lấy nước ở giữa ḍng sông đoạn ngang làng
Vĩnh. Chóe nước sông Hồng đầy ắp được các đoàn rước đưa trở về đền để
dùng làm nước thờ cúng quanh năm.
Lễ rước nước là một nghi thức tâm linh rất đặc sắc biểu hiện tín ngưỡng
cầu nước của những cư dân sống với nền văn minh lúa nước ven sông Hồng.
Hầu như mọi thủ tục, mọi hoạt động trong lễ rước này như múa rồng, rước
cá, chèo thuyền, rước nước, v.v. đều có liên quan nước - một yếu tố rất
quan trọng trong sản xuất nông nghiệp. Thông qua nghi thức này, nhân dân
muốn cầu cho mưa thuận gió ḥa để cấy cày thuận lợi, đặng "lấy đầy bát
cơm". Lễ hội đền Chử Đồng Tử thôn Đa Ḥa và đền Dạ Trạch năm nay nằm
trong chương tŕnh du lịch quốc gia "Việt Nam - điểm đến của thiên niên
kỷ mới". Lễ rước nước trong hội Chử Đồng Tử sẽ cùng diễn ra ở cả hai xă
B́nh Minh và Dạ Trạch vào ngày 15-3 (tức ngày 10-2 âm lịch).
Nguồn: Saigonnet
|
