Một năm chỉ họp một ngày Mùng Tám Tết, đúng hơn là từ chiều tối Mùng Bảy kéo dài đến đầu giờ chiều hôm sau, Chợ Viềng ở thành phố Nam Ðịnh đã trở thành một phiên chợ độc đáo nhất ở Việt Nam. Phiên chợ đầu năm chứa đựng nhiều giai thoại, mà kẻ bán người mua không cốt lấy hàng, lấy tiền.

Chợ Viềng Nam Định

Từ Thanh Hóa, Ninh Bình, Hà Nội, Hải Phòng, người ta nô nức keo nhau về Nam Ðịnh để đi chợ Viềng khiến cho tất cả các khách sạn trong dịp này không còn một chỗ trống, và cả một khu chợ Viềng chật cứng đến nỗi không đặt nổi bàn chân!

Tờ Thanh Niên cho hay, trong những tư liệu dân gian, Viềng không phải là một địa danh cụ thể, ở Nam Ðịnh, danh từ Viềng chỉ một khái niệm mang nghĩa định tính. Bởi vậy, chợ Viềng phiêu bạt trên đất huyện Nam Trực theo những quyết định qui hoạch và từ khoảng gần 10 năm nay chợ Viềng họp tại xã Trung Thành, huyện Vụ Bản, tuy nhiên do nằm kề Phủ Giầy thờ bà chúa Liễu Hạnh, nên chợ Viềng họp lan cả sang khu vực này và kéo dài tới cả thị trấn Gôi của huyện Nam Trực cách đó gần mười cây số!

Theo truyền thuyết thì người bán kẻ mua ở chợ Viền chỉ để lấy may là chính. Dân gian, và những chiếc... loa treo ngoài cổng chợ nói rằng, không đi chợ Viềng trong lòng day dứt, đi mà không mua không bán gì thì cũng buồn bực không yên.

Vật phẩm đến chợ gồm mấy mặt hàng chính: Thịt bò, cây giống, đồ đồng và đồ mây tre. Với những “thuộc tính” kể trên, có thể thấy Viềng là một phiên chợ đầy màu sắc văn hóa, thậm chí thêm cả một chút tín ngưỡng. Tuy nhiên, đến với chợ Viềng, người ta có thể mua rất nhiều thứ ngoài bốn mặt hàng truyền thống kể trên đồng thời không bao giờ quên... nói thách và mặc cả!

Theo nhận xét của nhiều người, các bậc tiền bối sáng lập phiên chợ dân gian này phải là những người rất “siêu” về kinh tế, đặc biệt là kinh nghiệm tiếp thị và nghiên cứu tâm lý khách hàng. Có thể dẫn chứng như sau:

Chợ mở vào dịp đầu năm, khi những ngày Tết vừa qua, nhưng không khí Tết vẫn còn, tâm lý ăn chơi, tiêu xài (Tháng Giêng là tháng ăn chơi - ca dao) và người ta không ngại tiêu tiền, cho dù là việc tiêu tiền cho những món hàng tương đối không quan trọng trong đời sống. Chính vì thế, ngoài bốn “đặc sản” kể trên người ta mới bán được những món hàng mang tính chất “chổi cùn rế rách” vốn cũng là một đặc điểm rất lâu đời của chợ Viềng.

Chân lý: Ði chợ mua lấy may, bán lấy may, là một sáng kiến tiếp thị tuyệt vời. Nó làm cho người mua hết phân vân, còn người bán có cơ hội thuyết phục. Tạo được tâm lý này, người ta đã tạo được ra một nhu cầu vốn không có thực để bán bàng. Việc bán mua diễn ra lúc nửa đêm cũng thật thú vị, nó tạo cho người mua cảm giác “không mua thì hết đến nơi” hoặc “có lẽ hàng này tốt, đêm cũng có người mua” và xếp vòng trong vòng ngoài chờ đến lượt, chiêu bán hàng này nay được cánh lái buôn hàng giảm giá, hàng kém chất lượng bán đầy các vỉa hè Hà Nội, Sài Gòn khi đêm về.

Lưu ý là tại chợ Viềng, theo quan sát thì chủ yếu là hàng kém chất lượng, cho dù đó chỉ là thịt bò, cây giống hay mấy thứ đồ đồng giả cổ. Lấy món hàng được nhiều người mua nhất và chiếm doanh số cao nhất là thịt bò, thì trong một đêm đi từ thành phố Nam Ðịnh tới chợ đã thấy ở bên đường, người ta thịt đến hàng trăm con... trâu để bán với giá thịt bò, ai cũng biết vậy, nhưng ai cũng mua! Và như trên đã nói, đến chợ Viềng mua bán lấy may, nhưng tất cả đều nói thách và trả giá, và hể hả nếu mua bán được hời? Cuối cùng, dù là phiên chợ cầu may, nhưng nhiều năm nay, người ta liên tục tổ chức xổ số trong chợ và thu được ối tiền.

Theo đó, ngoài những sạp hàng thịt bê thui vẫn giữ được bản sắc, hầu hết các gian hàng ở chợ Viềng năm nay đều bày bán những dụng cụ, đồ chơi có xuất xứ từ Trung Quốc. Những gian hàng còn lại bày bán đồ trong nước, nhưng mọi thứ đều mới nguyên.

Qua khảo sát, lễ hội chợ Viềng Vụ Bản năm nay duy chỉ có đúng hai gian hàng bày bán đồ cổ. Tuy nhiên, theo dân chơi có một chút kiến thức về đồ cổ, đồ bày bán tại hai gian hàng này “vàng thau lẫn lộn”, nếu không tinh ý sẽ mất tiền oan.

Cũng trong phiên chợ Viềng, hiện tượng cò mồi chèo kéo du khách vẫn diễn ra rất phổ biến. Còn ngay tại khu vực chính của chợ, nhiều du khách còn bị cuốn theo các trò đỏ đen như tôm, cua cá...

Để lại ấn tượng không đẹp hơn cả đó là nạn "chặt chém" và tình trạng tắc đường. Uống ba lon nước “bò húc” ở ngã tư Đồng Đội (cách chợ Viềng đúng 1,5 km), du khách phải trả 200.000 đồng. “Tức tưởi” hơn, một du khách ở Hà Nội phải trả 50.000 đồng khi ăn một quả trứng vịt lộn.

Trong khi đó, anh Lê Tiến Dũng (36 tuổi, nhà ở thị trấn Diễn, H.Từ Liêm, TP.Hà Nội), một khách du xuân chợ Viềng, cho hay: “Chưa ở lễ hội nào mà tôi lại thấy tình trạng tắc đường lại khủng khiếp như ở chợ Viềng. Ai đời có đúng 1,5 km từ cổng chợ ra tới chỗ ngã tư Đồng Đội mà tôi đi mất những 3 tiếng đồng hồ”.

Theo khảo sát của Thanh Niên Online, do nhiều tuyến đường nhánh cũng như đường chính dẫn tới xung quanh chợ Viềng cũng như Viềng phủ không tổ chức cấm xe ô tô, nên bắt đầu từ 22 giờ tối qua (16.2), du khách từ khắp nơi đổ về đã gây nên tình trạng ùn tắc. Nhiều đoạn đường, ô tô, xe máy nối đuôi nhau xếp hàng dài hơn 2 km.

Từng đoàn khách nối nhau dạo chợ Viềng đầu xuân - Ảnh: Hà An

Những nông cụ cùng vật dụng gia đình được bày bán phổ biến nhất - Ảnh: Hà An

Cây cảnh được bán ở chợ Viềng - Ảnh: Hà An

Một trong hai gian hàng bày bán đồ cổ ở chợ Viềng Vụ Bản - Ảnh: Hà An

Trong đó có nhiều món là đồ giả cổ - Ảnh: Hà An

Tràn ngập những gian hàng bán đồ Trung Quốc - Ảnh: Hà An

Còn đây, du khách bị lôi cuốn vào những trò đỏ đen - Ảnh: Hà An

Du khách thập phương hớn hở mua được cây lộc khi ra về - Ảnh: Hà An

Ùn tắc kéo dài khiến nhiều du khách tới 5 giờ sáng mới về tới nhà - Ảnh: Hà An