Home T́m Ca Dao Trang Chủ Toàn Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cách Sử Dụng
Dẫn Giải
Diêu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Quê
Cội Nguồn
Cổ Tích
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngôn Ngữ
Nhân Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Quán
Quê Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dân Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 
  Ḍng Tên, Alexandre Rhodes và Chữ Quốc Ngữ

Cơ hội canh tân đất nước bị bỏ lỡ cách đây 400 năm
LTCG (30/11/2010) 

Huy hiệu Ḍng Tên

Nhiều học giả coi cuốn tự điển Annamiticum Lutsitanum et Latinum (Việt-Bồ-La), công tŕnh của giáo sĩ ḍng Tên Alexandre de Rhodes được xuất bản tại Rome năm 1651, như bản khai sinh của chữ quốc ngữ. Như vậy chỉ c̣n 1 tháng nữa đến năm 2011 là chữ quốc ngữ được tṛn 360 tuổi. Nhân dịp này tôi xin kể qua lịch sử ḍng Tên và những hoạt động nổi bật nhất của nó ở nhiều nơi trên thế giới từ khi Ḍng được thành lập cách đây gần 5 trăm năm cho đến ngày nay. Tôi cũng sẽ xin nói thêm là chữ Quốc ngữ là di sản quư báu nhất mà ḍng Tên đă để lại. Tiếc là các vua chúa thời đó đă bỏ lỡ cơ hội không biết dùng nó thay chữ Hán để thoát khỏi lệ thuộc Trung Quốc về tư duy và canh tân đất nước.

Tóm tắt lịch sử Ḍng Tên


 

Sinh trong một gia đ́nh quí tộc người Basque Y Pha Nho, vị sáng lập Ḍng Tên Ignace de Loyola (1491-1556) hồi trẻ chỉ lo ăn chơi trác táng. Mới nhập ngũ được 8 ngày đă bị thương trong trận vây đánh thành Pampelune. Trong thời gian 1 năm nằm chờ vết thương lành, ông suy nghĩ về sự huyền bí của tạo vật và đột nhiên cảm thấy có ơn Chúa gọi nên ông đợi đến khi lành lặn hẳn đi hành hương ở thánh địa Jerusalem trước khi trở về học các trường Đại học Alcalá, Salamanque Y Pha Nho và sau đó tới Paris học Đại học Sorbonne. Năm 1534 cùng mấy đồng bạn lên g̣ Montmartre ở Paris thề nguyền từ bỏ nhục dục, sống nghèo khổ. Được thụ phong linh mục tại Venise năm1537 và 3 năm sau (1540) chính thức sáng lập Ḍng Tên.

Tên tiếng Pháp của ḍng là La Compagnie des Jésuites. Tiếng Việt gọi là Ḍng Tên (tránh gọi tên Jésus sợ phạm húy). Compagnie có nhiều nghĩa: ngoài nghĩa hội, đoàn (tiếng Anh gọi là The Society of Jesus), c̣n có nghĩa “Đội quân”. Ông Loyola dùng những từ ngữ quân sự để muốn nói ḍng ḿnh là một đội quân của Chúa Giê Su và mỗi giáo sĩ là một người lính của Chúa. Vị lănh đạo Ḍng (được chọn sau một cuộc bầu cử) mang danh hiệu là “ông Tướng” (le Général). Tiêu chuẩn đầu tiên của ḍng là phải có óc phục ṭng như người lính phục ṭng ông tướng. Tiêu chuẩn thứ 2 là kiến thức: Mỗi chủng sinh phải qua 1 thời gian đào tạo rất lâu dài, ít nhất là 10 năm: 2 năm tiểu chủng viện. 3 năm học triết và các ngành nhân văn, khoa học. Thực tập ngoài đời từ 3 đến 5 năm. Trở lại đại chủng viện học thêm 4 năm thần học. Nhờ được đào tạo kỹ lưỡng như vậy nên giáo sĩ Jésuite nào cũng có đủ kiến thức, đức tính và khả năng để có thể trong bất cứ trường hợp nào cũng có thể thích ứng với môi trường nơi ḿnh truyền đạo, cải tạo xă hội theo hướng của Ḍng. Đồng thời đức tính phục ṭng bề trên và thói quen nhẫn nại cũng giúp người giáo sĩ ḍng Tên sống một cuộc đời mẫu mực để làm gương và giáo huấn tín đồ. Nói tóm lại, người sáng lập Hội đoàn Jésuite muốn ḍng của ḿnh là một ḍng ưu việt, một “đội quân” dũng mănh về mặt giáo lư và kiến thức để có thể hoàn thành tất cả mọi nhiệm vụ được giao phó.

Hồi đầu Ignace de Loloya muốn ḍng Tên chỉ có mục tiêu đem kiến thức thuyết phục những người theo đạo Phản thệ hay người ngoại đạo trở về với Giáo hội La Mă. Nhưng cũng chính lúc đó các thân hào ở tỉnh Messine (thuộc đảo Sicile Ư) yêu cầu ông Loyola mở trường cho tỉnh (1548). Trường được nổi tiếng và kể từ đó ở Âu châu Ḍng Tên thấy cần thay đổi mục tiêu là đào luyện một tầng lớp trí thức có khả năng canh tân xă hội theo đường lối Công giáo. Ḍng Tên từ đó mở ra những trung tâm đại học danh tiếng cho tới ngày nay. Khi ông Loyola mất năm 1556 ḍng có 1000 giáo sĩ. Một trăm năm sau số giáo sĩ lên đến 15,000 với 580 trường học ở Âu, Á, Mỹ.

Những hoạt động nổi bật nhất của ḍng Tên từ khi mới được thành lập

1. Hoạt động mang nhiều màu sắc chính trị ở Âu châu

Ở Âu châu ḍng Tên hoạt động đúng vào thời kỳ có những xung đột tôn giáo hoà lẫn với chính trị nên gặp nhiều sự chống đối của giới cầm quyền vua chúa cũng như giáo hoàng. Ḍng bị xua đuổi, giải tán, cả thảy 30 lần: Ở Pháp, năm 1563 ḍng Tên mở Collège de Clermont cạnh tranh với Đại Học Sorbonne lấy hết sinh viên của Đại học này v́ không những dạy giỏi mà c̣n dạy miễn phí. Những người ghen ghét ḍng Tên t́m cơ hội để triệt hạ Ḍng: Năm 1594 Jean Chatel một cựu học sinh trường Clermont lấy dao đâm vua Henri IV. Lập tức trường bị đóng cửa, các thày dạy bị đi đày, ông thày dạy Chatel thần học bị treo cổ xác bị vất ngoài băi. Măi đến năm 1618 trường mới được vua Louis XIV cho phép mở lại với tên là Louis Le Grand (bây giờ là trường Trung học sửa soạn thi Đại học danh tiếng nhất nh́ nước Pháp). Năm 1762 Trường lại bị đóng cửa v́ 1 người làm công cho trường tên là Damien tính ám sát vua Louis XV.

Năm 1750 khi Y Pha Nho và Bồ Đào Nha kư hiệp uớc chia nhau khu tự trị Paraguay Nam Mỹ ḍng Tên huy động dân bản xứ lập quân đội chống lại liên quân 2 nước này. Bồ Đào Nha trả đũa cấm ḍng Tên được hoạt động ở Bồ Đào Nha và ở mọi lănh thổ Bồ Đào Nha trên thế giới. Năm 1767, vua Y Pha Nho Charles III ra lệnh bắt 5,000 giáo sĩ ḍng Tên và đóng cửa 240 cơ sở của Ḍng, không những ở chính quốc mà c̣n ở khắp mọi nơi trên thế giới thuộc thẩm quyền Y Pha Nho.

Năm 1773, cũng v́ quá thành công ở Trung Quốc nên những kẻ ghen ghét dèm pha với Giáo hoàng là ḍng Tên chấp nhận tục thờ cúng tổ tiên trái với giáo lư Công giáo. Giáo hoàng ra lệnh giải tán Ḍng. Măi đến năm 1814 Giáo Hoàng Pie VII mới cho lập lại.

2. Những hoạt động “cách mạng” chống thực dân ở Mỹ châu

Ở Mỹ Châu hoạt động nổi bật nhất của Ḍng là đă đứng về phía người Da đỏ Guarani ở Paraguay (Nam Mỹ) chống lại thực dân Y Pha nho và những tập đoàn bắt người làm nô lệ. Ḍng thành lập những thị xă trong cả thảy 38 “tiểu vực” (reductions) để tạo ra một nước tự trị gồm 110,000 dân da đỏ trên một lănh thổ rộng bằng nửa nước Pháp, đóng thuế thẳng cho vua Y pha nho. Mỗi thị xă đều có khu nhà dân cư, khu công cộng gồm nhà thờ, toà hành chính, trường học... cai trị bởi một hội đồng quản trị gồm người bản xứ và qua một cuộc bầu cử trực tiếp. Tiếng bản xứ được dạy ở trường. Học sinh được tập thể dục và có những hoạt động văn hóa như diễn kịch, ca hát.... Trong xă hội mọi người đều b́nh đẳng không có kẻ giầu người nghèo. Không có án tử h́nh. Nhà nước lập quân đội gồm người bản xứ để chống ruồng bắt nô lệ. Voltaire, Montesquieu, và sau này Lafargue rể của K.Marx đều ngợi khen nước Cộng Ḥa Ki Tô này. Thời gian tồn tại của nước này cũng được 181 năm, từ 1588 cho tới khi ḍng Tên bị vua Y Pha Nho đuổi năm 1769.

3. Ở Viễn Đông ḍng Tên chinh phục các vua chúa bằng kiến thức khoa học và kỹ thuật:

Ở những nước Viễn Đông theo truyền thống Khổng Mạnh như Nhật Bản, Trung Hoa, và Đại Việt (Việt Nam), ḍng Tên gặp phải sự chống đối của giới quan lại v́ bị coi là muốn phổ biến những ư tưởng trái ngược với quan niệm Quân phu phụ của Khổng Tử khiến trật tự xă hội có thể bị đảo lộn. Để qua mặt giới này các giáo sĩ ḍng Tên t́m cách đến gần các vua chúa, đem những mưu kế và những kiến thức khoa học và kỹ thuật cống hiến các vua chúa để được tin dùng. Một khi đă được sự bảo trợ của các vua chúa, các giáo sĩ cũng dễ dàng xin được phép truyền đạo trong dân chúng.

Vấn đề là tuy cùng một văn hoá, hoàn cảnh chính trị 3 nước Nhật Bản, Trung Hoa, và Đại Việt hoàn toàn khác nhau nên điều quan trọng nhất là phải biết tùy nghi mà hành động. Vị lănh đạo ḍng Tên biết vậy nên đă chọn lựa và cử qua các nước này những vị giáo sĩ ưu tú nhất: François Xavier (Nhật Bản), Matteo Ricci (Trung Hoa), Alexandre de Rhodes (Đại Việt).

Tôi xin kể những hoạt động của 3 vị này:

Nhật Bản


 

François Xavier (y Javier) (1506-1552) sinh ở Navarre xứ Basque sau bị Y Pha Nho chiếm. Thù ghét Y pha Nho nên năm 18 tuổi qua Pháp học Đại học Sorbonne. Cùng Ignace de Loloya sáng lập Ḍng Tên. Được Loyola cử đi truyền giáo ở Goa thuộc địa Bồ Đào Nha ở Ấn độ năm 1542. Trong những lần đi Malacca (Mă lai) gặp nhiều người Nhật nên nuôi ư định đi truyền giáo ở Nhật. Ngày 15-8-1549 ông lên một chiếc thuyền Trung Quốc đi tới tỉnh Kagoshima bên Nhật. Ở tỉnh này ông thường trao đổi ư kiến và bàn luận với một vị cao tăng Nhật. Sau đó ông đi Kyoto tiếp xúc với các nho sĩ Nhật trước khi đi đến vùng Yamayuchi lập nhà Thờ và tới Funai trên đảo Kyushu ở. Năm 1552 nghe lời khuyên của các nhà nho Nhật là muốn cảm hóa được nhiều người Nhật theo đạo th́ trước hết phải thuyết phục được người Trung Quốc, ông lên 1 chiếc thuyền đi Quảng Châu và bị mất trước khi tới.

Trong thời gian ngắn ngủi ở Nhật ông Xavier cảm hóa được nhiều người theo đạo trong số các quan chức như Shogun (Tướng quân, Mạc chúa) Otomo và nhiều daimyos (đại danh)). Cũng nhờ vậy mà đạo Thiên chúa trong thời gian này được truyền bá rất mau chóng nhất là ở tỉnh Nagasaki, nơi mà Ḍng Tên c̣n được phép độc quyền mua bán tơ lụa. Trớ trêu thay Nagasaki nơi có nhiều người theo đạo Công giáo nhất cũng là nơi chịu trái bom nguyên tử 400 năm sau.

Đọc kỹ lịch sử truyền giáo ở Nhật mới thấy các mạc chúa Nhật không thiển cận như các vua chúa Việt Nam thời ấy: Các mạc chúa và các nhà truyền giáo ḍng Tên đặt quan hệ trên nguyên tắc trao đi đổi lại: cho quyền giảng đạo miễn là đừng lấn tới chính trị và các giáo sĩ phải giúp các Mạc chúa súng ống, cách đóng thuyền, trang bị các tàu thuyền của Nhật dụng cụ đi biển. Nhờ vậy mà thương thuyền Nhật bản có mặt ở cùng Đông Nam Á: Đài Loan, Phi Luật Tân, Nam Dương và nhất là Việt Nam (Hải Pḥng, Phố hiến, Hội An, Đà Nẳng....) Mạc chúa Mobunaga (1534-1582) lại c̣n lợi dụng đạo mới Tây phương để khuynh đảo những giáo phái Phật giáo mà ông ghét. Mạc chúa Hideyoshi (1536-1598), tuy ra lệnh giết 26 người Kitô giáo Nhật nhưng vẫn sủng ái ḍng Tên nên cho phép các thương thuyền Bồ Đào Nha dựa vào thế lực ḍng này được buôn bán ờ Nagasaki (coi phim Shogun). Sự đố kỵ và tranh giành thị trường giữa người Ḥa Lan theo Thệ phản và người Bồ Đào Nha theo Công giáo cũng được các mạc chúa khai thác để chia rẽ những người Tây phương với nhau. Chỉ bắt đầu từ Mạc chúa Tokugama Leyasu (1543-1616), khi thấy có thể giao thiệp thẳng với các vua chúa và các nhà cầm quyền vùng Đông Nam Á (kể cả Phi Luật Tân thuộc Y Pha Nho) không cần sự môi giới của các nhà truyền giáo, đồng thời những kỹ thuật đóng tàu, đi biển không c̣n ǵ là bí mật nữa, mới cấm đạo trở lại. Chính sách lợi dụng những hiểu biết của Tây phương rồi vắt chanh bỏ vỏ có từ thời các mạc chúa mấy trăm năm trước Minh Trị và vẫn tiếp tục cho tới ngày nay.
 

Trung Hoa

Matteo Ricci: Gốc người Ư. Sinh năm 1552. Chủng sinh Ḍng Tên năm 1571. Sau khi được thụ phong linh mục Matteo Ricci theo vết chân của François Xavier qua Trung Quốc, coi Trung Quốc là nơi truyền giáo lư tưởng v́ không có những đạo giáo như đạo Hồi, cần phải đấu tranh một mất một c̣n, và là nơi 2 nền văn minh văn hoá Trung Quốc và Âu Tây có thể hoà hợp bổ sung nhau. Ngay khi mới tới Macao tháng 8 năm 1582, ông đă lo học tiếng Tàu và khi được ở Triệu Thanh Phủ gần Quảng châu cùng với mấy nhà truyền giáo khác, ông mời Tổng Đốc Lưỡng Quảng và các quan chức tới Triệu Thanh Phủ để tŕnh bày rất nhiều dụng cụ như đồng hồ, máy móc, địa bàn địa cầu, ống kính thiên văn v.v. đem từ Macao qua và sau đó dùng làm quà biếu xén để lấy ḷng các vị đó. Ở Triệu Thanh phủ, ngoài th́ giờ nghiên cứu và chế tạo máy móc Ricci c̣n lo học Tứ Thư Ngũ Kinh để bàn căi với các nho sĩ về những điểm tương đồng giữa Ki Tô giáo và Nho giáo. Ông nghe lời khuyên của các vị này tự bỏ áo thày tu mặc áo nho sĩ. Năm 1593 ông dịch Tứ thư Ngũ Kinh ra tiếng La tinh rồi kiếm cách đi Bắc Kinh xin vào triều kiến Vua. Muốn tới Bắc Kinh phải qua nhiều người dẫn tiến và phải đi Nam kinh trước. Ông tới Nam Kinh ngày 31 tháng 5 1595 nán lại nhà một thân hữu là ông quan họ Hoàng (Wang Zongming) cho tới tháng 9 mới đi Bắc Kinh. Nhưng ở Bắc Kinh ông không t́m được một vị triều thần nào thân cận vua để tiến dẫn ông vào triều kiến. Ông đành trở lại Nam Kinh mua nhà tọa lạc tại nghiên cứu dạy học cho tới năm 1601 đời Vạn Lịch mới được trở lại Bắc Kinh và sống ở đó cho tới khi chết (1610). Ông được nhà vua cho đất táng và cho một cái chùa để các cha ḍng Tên ở.

Ông Matteo Ricci lấy tên Hán là Lư Mă Đẩu trở thành một nhà nho không khác ǵ một nho sĩ Trung Quốc, viết rất nhiều sách khoa học bằng chữ Hán dâng Vua như cuốn Những nguyên lư Euclide, cuốn Bản đồ – địa chí cuốn Luận về T́nh bằng hữu v.v.. Dưới triều đại nhà Thanh các giáo sĩ ḍng Tên vẫn được lưu dụng và được sủng ái, nhất là dưới triều thịnh trị Khang Hi: Các giáo sĩ ḍng Tên giúp Vua trong sự giao thiệp giữa Trung Quốc và nước Nga, giúp về kiến trúc, thiên văn, nghệ thuật (t́m ra men màu hồng famille rose cho đồ sứ), vẽ bản đồ Trung Quốc v.v.. Ḍng Tên chỉ bị thất sủng dưới Triều Ung Chính và Càn Long. Sau đó, từ 1842 đến 1949 được dùng lại và được phép mở trường ở Thượng Hải (1842) mà trường Đại học nổi tiếng nhất là trường Aurore (Rạng Đông) nơi rất nhiều trí thức Trung Hoa được đào tạo. Tới năm 1850 Trung Quốc đă có 4 trường Đại học ḍng Tên không kể những đài thiên văn, những trung tâm kỹ thuật.... Có sự ngược đời là chính óc thiển cận của giáo hội La Mă thời đấy như ngăn cấm sự thờ cúng tổ tiên, đă làm khựng lại hoạt động truyền giáo của ḍng Tên trong dân gian Trung Quốc chứ không phải là v́ có sự ngăn cấm từ triều đ́nh.
 

Đại Việt


 

Alexandre de Rhodes. Gốc Do Thái tỉnh Aragon Y pha Nho. Ông thân sinh tên là Rueda chạy trốn Toà án dị giáo qua ẩn trú ở Avignon đất của Giáo Hoàng đổi tên là Rhodes sau khi cải đạo theo Công giáo. Alexandre de Rhodes sinh ở đất Giáo hoàng năm 1591 nên là thuộc dân của Giáo Hoàng chứ không phải là dân Pháp (chỉ sau Cách mạng 1789 Avignon mới thuộc về Pháp). Học ḍng Tên ở Rome năm 18 tuổi cho tới năm 1618. Sau khi được thụ phong được cử đi Goa truyền đạo. Học tiếng Bồ Đào Nha ở Goa trước khi đi đến Macao cuối năm 1619. Được dự định cử qua Nhật nên học tiếng Nhật ở Macao. Cho tới tháng Tư năm 1622 tính qua Nhật, th́ đúng vào lúc lệnh trục xuất các giáo sĩ của Mạc chúa Tokagama được thi hành triệt để nên bề trên bảo ông phải đổi hướng đi Tourane (Đà Nẵng) nước Đại Việt v́ ở đó đă có sẵn cơ sở ḍng Tên từ năm 1615 của 2 cha Francisco Buzomi và Diego Carvalho. Cuối năm 1624 cùng 5 giáo sĩ ḍng Tên khác ông tới Faifo (Hải phố) nay gọi là Hội An thuộc Đàng Trong dưới triều chúa Săi (Nguyễn Phúc Nguyên). Chỉ trong vài tháng, A. de Rhodes đă thông thạo tiếng Việt, lấy tên Việt là Đắc Lộ và bắt đầu giảng đạo bằng tiếng này. Ông cũng bắt đầu lấy lại những công tŕnh của Francisco de Pina (1585-1625) để t́m cách phiên âm tiếng Việt bằng chữ La tinh.

Chúa Săi không chú ư nhiều về đạo giáo mà chỉ quan tâm nhiều về quan hệ thương mại, đặc biệt là với những nước ngoài. Nhờ vậy dưới triều chúa Săi Faifo trở thành một hải cảng quốc tế. Măi tới năm 1626 ḍng Tên mới cử một giáo sĩ người Ư tên là Giuliano Belditoni đi giảng đạo ở Đàng ngoài (Đông kinh, Tonkin). Ông này than văn tiếng Việt khó quá nên Ḍng cử Đắc Lộ đi Đông Kinh, thay thế Belditoni. Năm 1627 dưới triều chúa Trịnh Tráng, Đắc Lộ tới Hà Nội đem theo 2 món quà để biếu Chúa là một đồng hồ và một cuốn sách của Euclide nói về h́nh cầu. Được ḷng Chúa nên Đắc Lộ có cơ hội tới gần phủ Chúa và rửa tội cho một người em gái của Chúa với tên là Catherine. Nhà Thờ đầu tiên ở Đàng Ngoài được Đắc Lộ xây dựng nằm ở địa phận Thanh Hoá. Nhưng cũng lúc đó các quan lại hầu cận vua đưa ra tin đồn Đắc Lộ là gián điệp nên ông bị quản thúc ở Hà Nội cho đến năm 1630 th́ bị trục xuất ra khỏi Đàng Ngoài. Trong thời gian 3 năm ở Đàng Ngoài Đắc Lộ rửa tội được chừng 7,000 người.

Đắc Lộ trở về Macao dạy học từ 1630 tới 1640 và bắt đầu từ 1640 đến 1645, đi đi lại lại Đàng Trong 4 lần, phần nhiều được những gia đ́nh có đạo bao che hay ẩn trú ở Faifo trong khu Nhật Bản. Lần thứ hai, nhờ sự môi giới của các thương gia Nhật Bản và của bà công chúa Minh Đức cô của Chúa Thượng (Nguyễn Phúc Lan) có đạo tên là Marie, Đắc Lộ đem cả một tàu đồ biếu quan đầu tỉnh là Ông Nghè Bộ nên được ở từ tháng 1-1642 đến tháng 9-1643. Nhưng lần cuối cùng khi trở lại Đàng Trong tháng 1-1644 th́ bị bắt ở biên giới giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài và bị nghi ngờ là gián điệp nên bị kết tội xử tử. Sau nhờ sự can thiệp của bà công chúa Marie Minh Đức,án tử h́nh được đổi thành chung thân biệt xứ và bị đuổi ra khỏi Đàng Trong tháng 7-1645.

Sau khi trở về Macao ông đi nhiều vùng quanh Ấn độ Dương và Trung Đông trước khi tới Rome tháng 6-1649 để hoàn thiện cuốn tự điển Việt-Bồ-La và cho xuất bản. Ông mất ở Ba Tư năm 1660.

So với François Xavier (sau được phong thánh) và Lư Mă Đẩu (Matteo Ricci), cuộc đời của Đắc Lộ gian khổ hơn nhiều v́ phải sống chui lủi trong đám người chài lưới cùng khổ chứ không được các vua chúa, các giới quyền quí sủng ái như 2 vị trên. Nhưng cũng v́ sống 20 năm hoà ḿnh trong quần chúng ở cả 3 miền đất nước, Trung, Nam, Bắc, nên tiếng Việt của ông là tiếng Việt của người dân, tiếng nôm na chứ không phải tiếng Hán Việt thơ phú của giới nho sĩ. Cuốn Từ điển Việt-Bồ-La của ông phải được kể là một công tŕnh vĩ đại trong lịch sử văn hoá thế giới v́ nhờ nó mà các nhà ngữ học biết được những từ ngữ tiếng Việt cổ cách đây 400 năm. Ông cũng là người độc nhất dùng 5 dấu, sắc, huyền, hỏi, ngă, nặng, để ghi thanh điệu tiếng Việt khiến một khi biết đọc chữ quốc ngữ là biết đọc đúng tiếng Việt và nhờ vậy thanh điệu tiếng Việt ở 3 miền Trung Nam Bắc mỗi ngày một thống nhất.

4. Ḍng Tên ngày nay

Với hơn 20,000 giáo sĩ, ḍng Tên đứng thứ nh́ trong số những ḍng thuộc đạo Công giáo. Nhưng nếu kể số trường Đại học Cao đẳng và Trung học mà Ḍng Tên thiết lập ở 112 nước trên thế giới, ḍng này phải được kể là lớn nhất trong địa hạt giáo dục. Những trường do ḍng Tên thiết lập đều có danh tiếng quốc tế: Thí dụ như Đại Học Georgetown Mỹ nơi mà Clinton và 2 bà bộ trưởng ngoại giao, Madeleine Allbright của Clinton và Condo. Rice của Bush theo học. Số những nhân vật nổi tiếng trên thế giới trên đủ mọi địa hạt chính trị cũng như văn hóa trong lịch sử cũng như hiện đại được đào tạo ở những trường ḍng Tên không sao kể hết được: Chỉ cần kể trong lịch sử Pháp có nhà cách mạng Robespierre và thời đại này có Fidel Castro.

Ngoài địa hạt giáo dục, mấy ông cha ḍng Tên cũng có tiếng trong nhiều lănh vực kể cả chính trị như ở Trung Nam Mỹ với lư thuyết thần đạo giải phóng, đă có hồi bị coi là lư thuyết cộng sản trá h́nh. Nhân vật nổi tiếng hiện giờ ở Trung Quốc là một ông cha ḍng Tên 93 tuổi đưọc Chính phủ Trung Quốc phong làm giám mục Thượng Hải trái với ư của Ṭa thánh Vatican.

Kết luận

Nhờ chúa Săi có óc tương đối rộng răi cho phép các giáo sĩ ḍng Tên được lập cơ sở ở Hội An mà chữ quốc ngữ được ra đời ở đàng Trong. Tiếc là sau đó các vua chúa Việt Nam, nhất là chúa Trịnh đàng Ngoài, v́ quá phụ thuộc tư duy Tàu, văn hoá Tàu, nên đă bỏ lỡ nhiều cơ hội tận dụng những kiến thức về khoa học và kỹ thuật của các giáo sĩ ḍng Tên như các vua chúa Nhật và Trung Quốc. Nhưng cơ hội lớn nhất đă bị bỏ lỡ là đă không nghĩ dùng chữ quốc ngữ, chỉ có 24 chữ cái, để thay thế chữ Hán, một thứ chữ tượng ư gồm 80 ngàn chữ, khó mà có thể học và nhớ hết được. Chữ Hán chỉ hợp với Trung Quốc, một nước mà mỗi miền nói một thứ tiếng khác nhau chỉ có thể hiểu nhau bằng bút đàm. Nếu biết dùng chữ quốc ngữ ngay từ cách đây gần 400 năm để mọi người dễ dàng biết đọc biết viết, để phổ biến những tư tưởng và những kỹ thuật mới mẻ của Tây phương, th́ 2 miền đàng Trong và đàng Ngoài đă trở thành một quốc gia rộng lớn, nói cùng một tiếng Việt thuần nhất, và đất nước được canh tân trước Nhật Bản của thời Minh Trị 250 năm. Việt Nam đă là một nước hùng mạnh nhất nh́ Đông Nam Á chứ không như bây giờ vẫn nằm trong ṿng cương toả của Tàu về tư duy, kinh tế cũng như chính trị.


Phong Uyên
Nguồn: Điện thư Internet

H́nh ảnh: Ban Kỹ thuật K10A-72/SQTB/ĐĐ sưu tầm


Tóm tắt thêm vài chi tiết về "D̉NG TÊN" hiện nay:

Ḍng Tên viết tắt (Abbreviation): SJ, Jesuits
Khẩu Hiệu (Motto): Ad Maiorem Dei Gloriam
Ngày thành lập (Formation): Ngày 15 tháng 8, năm 1534 (cách đây 476 years)
Tổ chức (Type): Là một "Ḍng" của Giáo hội Công giáo La-mă
Tổng Hành Dinh (Headquarters): Nhà Thờ Mẹ Chúa Giê Su (Church of the Gesu (Mother Church), Văn pḥng chính đặt tại Giáo triều Rôma (General Curia (administration))

Địa chỉ (Location): La mă, Ư Đại Lợi (Rome, Italy)
Bề trên ḍng (Superior General): Adolfo Nicolás
Nhân sự ṇng cốt (Key people)
: Linh mục Ignatius of Loyola — Sáng lập viên của Ḍng Tên (founder)
Nhân viên tùng sự/Ban tham mưu (Staff): 4,018 người
Website:
 http://www.sjweb.info

Nguồn: http://lhccshtd.org

Post ngày: 10/19/17 

 

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

  Hà Phương Hoài

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Hoàng Vân, Julia Nguyễn

Web Database

Nguyễn Hoàng Dũng
Xin vui ḷng liên lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những ǵ liên quan đến trang web nầy
Copyright © 2003 Trang Ca Dao và Tục Ngữ
Last modified: 10/19/17